Plan Społeczno-Klimatyczny mocno stawia na rowery. W końcu

W ostatnich dniach na naszych łamach opisywaliśmy projekt Planu Społeczno-Klimatycznego (PSK) w zakresie zakupów taboru kolejowego. W ramach Planu możliwe ma być nabycie 100 nowych jednostek obsługujących ruch regionalny, zarówno elektrycznych jak i spalinowych.

Jednak PSK to nie tylko kolej. Plan stara się podejść do wyzwań w zakresie mobilności kompleksowo, dlatego dotyczy również połączeń autobusowych oraz ruchu rowerowego, który poza największymi polskimi miastami ciągle jest traktowany bardziej jako rekreacja niż codzienny sposób transportu do szkoły czy pracy.

Przypomnijmy, że u podstaw opracowania PSK stoi wprowadzenie mechanizmu handlu emisjami ETS 2 przez Unię Europejską, co wymusza na Polsce nowe spojrzenie na mobilność mieszkańców, zwłaszcza tych borykających się z ubóstwem transportowym i skazanych do tej pory na własne auta. Celem PSK jest zapewnienie realnej alternatywy wobec własnego auta w postaci dobrego i sprawnie działającego systemu transportu publicznego a także rozwoju ruchu rowerowego jako ważnej gałęzi codziennych podróży.

Ponad 8 mln Polaków zagrożonych ubóstwem transportowym

Aby wiedzieć, z czym jako kraj chcemy walczyć autorzy PSK stworzyli pojęcie ubóstwa transportowego zestawiając ze sobą jego stronę popytową oraz podażową. Strona popytowa odnosi się do niemożności pokrycia kosztów transportu prywatnego lub zbiorowego przez daną osobę, natomiast strona podażowa dotyczy dostępu do oferty transportu publicznego danej osoby / gospodarstwa domowego.

W PSK przyjęto 9-stopniową skalę ubóstwa transportowego, gdzie “jedynka” oznacza najgorszą sytuację, natomiast “dziewiątka” najlepszą. Jak widać na poniższej mapie, w najlepszej sytuacji znajdują się największe polskie ośrodki oraz gminy wchodzące w skład ich aglomeracji. Ponadto, częściowo, gminy położone wzdłuż najważniejszych linii kolejowych i dróg łączących największe miasta - np. ciąg od Śląska przez Opole do Wrocławia.



W Planie wyraźnie wskazano, że kategoria 1 oraz 2 dotyczą łącznie ponad 8 mln Polaków oraz 2,4 mln gospodarstw domowych. W najlepszej sytuacji (kategoria nr 9) znajduje się około 16 mln Polaków. Co z resztą społeczeństwa?

“Pozostała część mieszkańców Polski znajduje się na obszarach, które w mniejszym lub większym stopniu charakteryzuje sytuacja albo niskiej dostępności usług w transporcie publicznym, albo niskich wynagrodzeń i dochodów, albo jednego i drugiego o różnym stopniu nasilenia ubóstwa transportowego po stronie podaży lub popytu” – czytamy w projekcie PSK.

Jako szczególnie zagrożone ubóstwem wskazuje on obszary przygraniczne (poza wschodnią części pogranicza Polski i Czech, Worka Turoszowskiego oraz okolic Gdańska i Szczecina) ze szczególnym uwzględnieniem gór - Karpaty i Sudety oraz obszarów wzdłuż wschodniej granicy kraju - granica z Ukrainą, Białorusią oraz Rosją czy też miejsca położone na peryferiach wewnętrznych województw - np. styk województwa wielkopolskiego oraz łódzkiego.

12 mld złotych na kolej, autobusy, rowery i przystanki

Jak już wspominaliśmy przy okazji artykułu o możliwości zakupu taboru kolejowego w ramach Planu, na cały sektor transportu przypada w PSK ponad 12 mld złotych, w 75% pochodzących z funduszy unijnych, natomiast w 25% ze środków budżetowych naszego kraju.

W ramach działań związanych z transportem założono możliwości wsparcia w zakresie dofinansowania do zakupu taboru autobusowego, budową, przebudową lub modernizacją stacji i przystanków kolejowych wraz z budową parkingów przesiadkowych, zakupu taboru kolejowego, tworzenia węzłów przesiadkowych, transportu na żądanie czy transportu rowerowego.

Prawie 500 autobusów i ponad 250 przystanków. Dofinansowanie transportu na żądanie

Dofinansowanie zakupu nowych autobusów obejmie zarówno dofinansowanie autobusów spalinowych jak i bezemisyjnych. Oczywiście punkt ten odnosi się tylko do pojazdów realizujących kursy podmiejskie i regionalne. Aplikujący o środki na te pojazdy mają być samorządy jak i przewoźnicy operujący na terenach wykluczonych oraz tych, którym zagraża opisywane zjawisko.

Plan zakłada, że w jego ramach uda się nabyć 88 nowych autobusów bezemisyjnych oraz blisko 400 niskoemisyjnych do połowy 2032 roku. Budżet na tę część Planu to niespełna 326 mln euro.

Kolejnym elementem jest budowa lub przebudowa infrastruktury pasażerskiej służącej do obsługi transportu autobusowego na obszarach objętych zjawiskiem wykluczenia i ubóstwa transportowego. W ramach tego elementu dofinansowanie otrzymają przystanki i terminale pasażerskie, wdrażanie systemów ITS, systemy planowania podróży czy też systemy informacji pasażerskiej oraz tworzenie parkingów Park&Ride.

Docelowo w ramach tego elementu ma powstać lub zostać zmodernizowanych 257 parkingów przesiadkowych oraz przystanków autobusowych. Na ten element planu zarezerwowano nieco ponad 81 mln euro.
W PSK znajdziemy także osobne wsparcie dla transportu na żądanie - dofinansowania do zakupu taboru autobusowego nisko- jak i zeroemisyjnego a także do samej organizacji tego typu przewozów. Na ten segment zarezerwowano nieco ponad 96 mln euro.

Ponad 770 nowych lub zbudowanych od nowa dróg rowerowych i 6 systemów roweru publicznego

Bardzo ciekawym elementem planu jest także cały komponent rowerowy, który kładzie nacisk przede wszystkim na rozwój infrastruktury - budowę dróg rowerowych, tworzenie parkingów rowerowych na węzłach przesiadkowych w końcu stworzenie systemów roweru publicznego. To wszystko ma zachęcać potencjalnych pasażerów do przesiadki na rower i traktowanie go jako codzienny środek transportu.

W ramach tego komponentu ma powstać lub zostać gruntownie zmodernizowanych ponad 770 kilometrów dróg rowerowych, a także sześć zupełnie nowych systemów roweru publicznego. Zarezerwowano na to ponad 572 mln euro.

Choć uwzględnienie w Planie ruchu rowerowego cieszy, to jak wskazuje jednak Maciej Mysona z Zespołu Doradców Gospodarczych TOR, potrzebne jest uszczegółowienie niektórych zapisów odnoszących się do jednośladów.

– Plan Społeczno-Klimatyczny przewiduje powstanie sześciu systemów roweru publicznego, ale nie wskazuje żadnych wytycznych, które określałyby ich funkcję, zasięg terytorialny czy skalę. W tej formie PSK może doprowadzić do realizacji rozproszonych, lokalnych projektów, które nie będą stanowić realnej odpowiedzi na wyzwania związane z wykluczeniem transportowym. W raporcie ZDG TOR „Rowerem ku lepszej przyszłości” podkreśliliśmy, że rower publiczny powinien mieć wymiar regionalny i stanowić integralną część systemu transportowego, np. jako środek dowozowy do stacji kolejowych. Brak takiego ujęcia w PSK to ryzyko rozminięcia się z celem Funduszu – wskazuje Mysona.

Ekspert podnosi również kwestię niespójności w zakresie kosztów stworzenia nowych systemów roweru publicznego – Zakres kosztowy realizacji systemów rowerów publicznych ujęty w PSK jest bardzo szeroki – od 200 tys. zł do ponad 2,1 mln zł (a po indeksacji nawet do ponad 2,36 mln zł). Tak duże rozbieżności przy braku jasnych standardów technicznych mogą skutkować niską jakością wdrażanych rozwiązań oraz trudnością w ich późniejszej ocenie. Wartością bardziej obrazującą skalę inwestycji byłaby np. liczba rowerów w systemach – to wskaźnik łatwiejszy do porównania i bardziej zrozumiały z punktu widzenia mieszkańców i beneficjentów. Taki zapis umożliwiłby także planowanie systemów realnie odpowiadających lokalnym potrzebom – dodaje ekspert ZDG TOR.

Ważna jakość infrastruktury

Ostatnim wątkiem, na który zwrócił uwagę nasz rozmówca jest kwestia jakości infrastruktury rowerowej. W PSK nie wykazano konieczności korzystania z już istniejących wytycznych odnośnie nowych dróg rowerowych – W Polsce funkcjonują już „Wytyczne projektowania infrastruktury dla rowerów” WR-D-42-1 i WR-D-42-2, które powinny być obligatoryjnie stosowane przy inwestycjach finansowanych z PSK. Brak takiego zapisu to ryzyko budowy niefunkcjonalnych, niebezpiecznych lub nieintuicyjnych tras, które zniechęcą użytkowników – zamiast wspierać aktywną mobilność.

Mysona cieszy się też z ujęcia w PSK kwestii parkingów rowerowych przy stacjach kolejowych i autobusowych, których budowa w ramach węzłów przesiadkowych, choć coraz powszechniejsza, jeszcze nie jest standardem, a na pewno nie w formule zadaszonej.

– Zadaszenie parkingów rowerowych przy stacjach kolejowych powinno być standardem, a nie opcją. Zadaszony parking to realna zachęta do codziennego korzystania z roweru, szczególnie w niesprzyjających warunkach pogodowych. Zasadne byłoby również uzupełnienie PSK o wymóg lub preferencję stosowania odnawialnych źródeł energii (OZE) w zakresie węzłów przesiadkowych – np. poprzez montaż instalacji fotowoltaicznych zasilających cały węzeł lub jego wybrane elementy. To rozwiązanie, już wcześniej premiowane m.in. w programie FEnIKS, pozwala na redukcję kosztów eksploatacyjnych i jest zgodne z celami transformacji energetycznej – mówi przedstawiciel ZDG TOR.

– Dobre intencje w PSK wymagają wzmocnienia – standardami, skalą i spójnością. Bez tego rower nie spełni swojego potencjału jako narzędzie walki z wykluczeniem transportowym – kończy ekspert.
Warto dodać, że konsultacje projektu PSK trwają tylko do poniedziałku, 30 czerwca.