Zieleń w mieście a prawo

Zagadnienia związane zielenią reguluje głównie ustawa o ochronie przyrody. Zieleń podlega prawnej ochronie, co podkreśla sam fakt umieszczenia przepisów w wymienionej regulacji. Akt prawny definiuje „tereny zieleni” jako „tereny urządzone wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, pełniące funkcje publiczne, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe, cmentarze, zieleń towarzysząca drogom na terenie zabudowy, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom, dworcom kolejowym oraz obiektom przemysłowym”. Określa również czym jest zadrzewienie. To pojedyncze drzewa, krzewy albo ich skupiska niebędące lasem lub plantacją, wraz z terenem, na którym występują, i pozostałymi składnikami szaty roślinnej tego terenu. Wskazane definicje są bardzo szerokie, co powoduje, że praktycznie cała zieleń poza lasami, sadami i plantacjami, w granicach miast znajdują się pod ochronią.

Tworzenie terenów zielonych

Ustawa zobowiązuje rady miast do zakładania i utrzymywania w należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień. Obowiązki te mogą być wykonane na różne sposoby. Organ stanowiący prawo lokalne może zabezpieczyć teren pod np. nowy park w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Te same narzędzie prawne może służyć do zabezpieczenia istniejącej już zieleni. Tworzenie miejscowych planów jako aktów prawa miejscowego poprzedza długa procedura, w ramach której społeczność lokalna może złożyć wnioski o utrzymanie terenów zielonych. Niestety, wiele dzielnic i osiedli nie ma obowiązujących miejscowych planów, co niezwykle ułatwia władzom miast dowolne dysponowanie terenem.

Innym ważnym aspektem jest zapewnienie środków finansowych na powstawanie i utrzymywanie terenów zielonych, do czego również kompetentna jest rada miasta.

Wycinka drzew

Z utrzymywaniem zieleni w miastach bez wątpienia związana jest wycinka drzew. Co do zasady, od której są jednak liczne wyjątki, usunięcie drzew i krzewów powinna poprzedzać stosowna procedura. Kończy się ona wydaniem decyzji zezwalającej na usunięcie drzewa/ krzewów lub odmawiającej takiego zezwolenia. Co do zasady w miastach wydają je prezydenci lub burmistrzowie, ale wyjątkiem od niej jest służba ochrony zabytków, która wydaje takie zezwolenia na terenach objętych ochroną konserwatorską. Organy także władne są do karania odpowiedzialnych za usunięcie drzew i krzewów bez zezwolenia, a także za spowodowanie zniszczeń w świecie roślinnym. Warto tutaj podkreślić, że decyzja na usunięcie drzew zawsze zależy od oceny właściwego organu administracji – nie jest tak, że po złożeniu wniosku i przeprowadzonej procedurze kompetentna osoba musi wydać decyzję nakazującą usunięcie drzewa bądź krzewów.

Praktyka pokazuje jednak, że organy wydają stosowne zezwolenia, czego efektem są znikające z miast drzewa i krzewy, a w dalszej kolejności postępująca zabudowa terenów zielonych. Również przepisy prawa, w szczególności po ostatniej noweli ustawy, są bardziej liberalne dla usuwających drzewa bez zezwoleń.

Mocniejsze zabezpieczenie zadrzewień

Istnieją jednak sposoby na zabezpieczenie terenów zielonych w miastach. Mogą być nimi formy ochrony przyrody takie jak użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo- krajobrazowe i pomniki przyrody. Ich ustanowienie stanowi mocniejsze zabezpieczenie terenów chronionych (bądź obiektów jak pojedyncze drzewa) niż wspomniane wyżej przepisy o ochronie terenów zielonych, ponieważ (co do zasady) ich likwidacja możliwa jest w wyniku utraty walorów, dla jakich zostały ustanowione. Zatem wiążą one organy samorządowe przed poważniejszą ingerencją obszary objęte ochroną, np. przed przekształceniem terenu zielonego na osiedle mieszkaniowe. Wymienione formy ochrony przyrody są tworzone uchwałami właściwych rad gmin, w których jest określony zakres ograniczeń korzystania z nieruchomości. Podobny charakter może mieć ustanowienie parków kulturowych, tworzonych na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zatem wraz z powstaniem takich obszarów samorząd lokalny faktycznie traci część posiadanej władzy w zakresie dowolnego dysponowania gruntu.

Felieton "Miasta bez drzew. Ulice jak patelnie" można przeczytać tutaj.

---

Zapraszamy na IV Kongres Transportu Publicznego, który odbędzie się w Warszawie w dniach 19-20 października 2015 roku. Wśród poruszanych tematów znajdzie się między innymi mobilność Polaków, technologie służące mobilności oraz kwestie planowania i realizacji celów rozwoju miast.

Więcej informacji o Kongresie znajdziesz tutaj.