Studencki proszę! – czyli jaka ulga komercyjna

Mija 11 lat, odkąd studenci i uczniowie nie mogą korzystać z pięćdziesięcioprocentowej ulgi przy jednorazowych przejazdach autobusami PKS. Część przewoźników zaczęła wtedy wystawiać uczącym się bilety normalne, ale inni wprowadzili komercyjne zniżki. Nieuregulowane prawem upusty mają różną formułę i wysokość, a ich obowiązywanie ograniczone jest czasem zaskakującymi obostrzeniami.

Trzy pudełka zapałek i ksero

Kilka miesięcy temu zapytałem o ulgę kierowcę prywatnej firmy Rafatex z Gródka nad Dunajcem, która przejęła obsługę niektórych tras upadającego PKS Nowy Sącz. Zniżka była, ale udzielana w nietypowy sposób – zamiast upustu procentowego firma udzielała zniżki w stałej wysokości 50 groszy. Choć trasa nie była długa, zaoszczędziłem mniej-więcej dwudziestą część opłaty za przejazd, a zysk wystarczyłby mi co najwyżej na kilka paczek zapałek, ale szofer mógł z uśmiechem skinąć głową w odpowiedzi na moje pytanie.

Zaskakująca jest także procedura zakupu miesięcznego biletu studenckiego (ustawodawca pozostawił zniżkę dla uczących się na bilety okresowe) czy inwalidzkiego tego przewoźnika. Obsługa żąda bowiem od kupujących nie tylko okazania ważnej legitymacji uprawniającej do ulgi, ale także pozostawienia jej kserokopii. Po kilku latach zgromadzi się pokaźna baza danych pasażerów...

Zawsze inaczej

O ile beskidzki przewoźnik wprowadził jakąś czytelną regułę, o tyle inne spółki ustalają wysokość ulgi oddzielnie dla każdej trasy, a nawet relacji. Popularna krakowska firma Szwagropol oferuje studentom bilety zniżkowe, ale wysokość zniżki nie jest stała. Kupując bilet z Krakowa do Zakopanego można zaoszczędzić 3 zł (15%), wysiadając z autobusu w połowie trasy – w Chabówce – już tylko 2 zł (nadal ok. 15%), a kończąc podróż w Myślenicach – aż 29% (2 zł).

Jeszcze bardziej skomplikowany jest system udzielania rabatów na linii z Nowego Sącza do Gorlic. Tam ulgi udzielane są tylko w wybranych relacjach – np. student jadący z Nowego Sącza do Grybowa dostanie bilet ulgowy, a jadący z Nowego Sącza do Ptaszkowej – nie. Co ciekawe, inna komercyjna ulga tego samego przewoźnika – dwudziestoprocentowa zniżka dla grup – obowiązuje bez wyjątków i zawsze w takiej samej wysokości.

Do mamy drożej niż do szkoły

Czasem łamigłówka, jaką musi rozwiązać pasażer, by obliczyć cenę swojego biletu, obejmuje także dni tygodnia. Studenci z Częstochowy jadący do domu w piątek, a wracający w niedzielę, płacą różne stawki za przejazd w każdą ze stron. Tamtejszy PKS udziela im bowiem 25-procentowej zniżki tylko w soboty i w niedziele. Przedsiębiorstwo wyznaczyło co prawda listę kursów, w których upust obowiązuje cały tydzień, są to jednak wyłącznie dalekobieżne autobusy pospieszne.

Znak czasów

Mimo że ustalenie, czy, a jeśli tak, to na jaką ulgę może liczyć podróżny, jest dziś dużo bardziej skomplikowane niż w nieodległych czasach „Poproszę połówkę”, trudno uznać zróżnicowanie poziomu i zakresu obowiązywania zniżek za zjawisko negatywne. Przewoźnicy mogą bowiem do pewnego stopnia sterować frekwencją w zależności od ich możliwości taborowych zmniejszając lub likwidując upust w okresach szczytów przewozowych albo w razie stale dużego napełnienia na poszczególnych odcinkach trasy. Ulgi stały się też kolejnym, obok rozkładu jazdy i podstawowej taryfy, narzędziem konkurencji na wciąż młodym rynku komercyjnych usług przewozowych.