Rowerowe statystyki 2015. Z roku na rok bezpieczniej?

System Ewidencji Wypadków i Kolizji prowadzony przez Komendę Główną Policji to oficjalne, ogólnopolskie źródło danych na temat zdarzeń drogowych w Polsce. Dzięki jego opracowaniu dostępnym w serwisie www.sewik.pl można przyjrzeć się bliżej sytuacji rowerzystów na polskich drogach. Jak przedstawiały się ubiegłoroczne statystyki na tle poprzednich lat? Czy rowerzyści mogą czuć się coraz bezpieczniej?

Mniej kolizji i wypadków

Wzrost liczby zdarzeń z udziałem rowerzystów był stałą tendencją aż do roku 2014. Dwa lata temu użytkownicy dwóch kółek uczestniczyli w 14195 wypadkach i kolizjach (w 2013 liczba ta wyniosła 12772, w 2012 – 11981). Rok 2015 przyniósł pierwszy od wielu lat, acz niewielki spadek. Chociaż liczba zabitych rowerzystów między 2014 a 2015 wzrosła z 292 do 303 (z czego 170 zginęło na miejscu), to wszystkich wypadków i kolizji z udziałem cyklistów było łącznie o 90 mniej (spadek z 14195 do 14105). Zmniejszyła się też liczba lekko rannych (z 3212 do 3028) oraz ciężko rannych (z 1524 do 1445) w tego rodzaju sytuacjach.

Podobnie, jak w ubiegłych latach, zdecydowana większość wypadków i kolizji (12774) zdarzyła się w obszarach zabudowanych. To właśnie na nich aż do 2014 obserwowano tendencje wzrostowe (w roku 2012 - 10681 zdarzeń, w 2013 - 11443, w 2014 – 12850; w tym samym czasie na obszarach niezabudowanych było ich – odpowiednio – 1345, 1329 oraz 1300). Taki rozkład potwierdza wzrost popularności dwóch kółek głównie wśród mieszkańców miast. Najprawdopodobniej decydują o tym względy praktyczne, tj. wysoka mobilność, brak kłopotów z parkowaniem oraz niezależność od korków. Z kolei w mniejszych miejscowościach dotychczasowi użytkownicy rowerów coraz częściej zaczynają korzystać z innych form transportu (samochody, skutery, motocykle).

Najbardziej powszechnym rodzajem zdarzeń niezmiennie pozostają zderzenia pojazdów boczne (ponad 66,5%), tylne (8,9%) oraz czołowe (7,3%), zaś najczęstsze przyczyny wciąż stanowią nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu (46,3%) oraz nieprawidłowe skręcanie (6,9%) i wyprzedzanie (6,4%). W ostatnim przypadku winę w niemal 9 na 10 przypadków ponoszą kierowcy (864 na 985 zdarzeń), zaś w przypadku nieprawidłowego skręcania wina częściej leży po stronie rowerzystów (566 na 909 zdarzeń). Nieprzyjemne sytuacje zdarzają się głównie w dni robocze, przy czym zdecydowana większość (83,7%) ma miejsce przy świetle dziennym, przy dobrych warunkach atmosferycznych (77,9%).

Warto podkreślić, że stosunkowo rzadko dochodzi do najechań na pieszych. W roku 2015 miało miejsce jedynie 566 zdarzeń na linii cyklista – pieszy, co stanowi 4% ogółu. Tak niski odsetek obala tezę o tym, jakoby użytkownicy dwóch kółek stanowili poważne zagrożenie dla osób poruszających się po chodnikach. Oczywiście, nie należy traktować tego jako zachęty do zawłaszczania ich przestrzeni przez rowerzystów.

Rowerzyści nie znają przepisów?

Z roku na rok rowerzyści są coraz rzadziej winni zdarzeniom. W roku 2012 odpowiadali za 41,96% wypadków i kolizji ze swoim udziałem, w 2013 – za 40,76%, 2014 – za 40,04%. Rok 2015 przyniósł kolejny spadek. Cykliści jako uczestnicy ponieśli winę w 39,28% zdarzeń. Za całą resztę odpowiadają inni uczestnicy.

Powyższe dane potwierdzają tezę, że wprowadzenie obowiązkowej karty rowerowej dla dorosłych nieposiadających prawa jazdy to nietrafiony pomysł. Tego rodzaju idee nie przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa na drogach i mają wymiar raczej populistyczny – zwłaszcza, że aż 2/3 rowerzystów to także aktywni kierowcy.

Rowerem bezpieczniej, ale trzeba działać

Badania przeprowadzone przez niektóre miasta potwierdzają, że jeździ po nich coraz więcej rowerzystów. Do roku 2014 procentowy wzrost liczby osób korzystających z rowerów był znacznie wyższy, niż procentowy wzrost liczby zdarzeń z ich udziałem. W roku 2015 liczba użytkowników dwóch kółek wciąż rosła, przy czym nastąpił spadek liczby zdarzeń. Pozwala to założyć, że bezpieczeństwo rowerzystów na polskich drogach uległo poprawie. Trudno jednak stwierdzić, na ile istotny był wzrost. Wciąż brakuje zakrojonych na szerszą skalę badań natężenia ruchu rowerowego w Polsce. Pomiary prowadzone niejednolitą metodologią i w dość wyrywkowy sposób przez różne miasta nie wystarczają, by dokładnie oszacować stopień poprawy bezpieczeństwa użytkowników dwóch kółek.

Należy zauważyć, że w świetle statystyk działania służb czuwających nad sytuacją na drogach są w kontekście ruchu rowerowego niedostateczne i nietrafione. Potwierdzają to zresztą kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli, którzy w swoim raporcie określili akcje podejmowane przez policję i straże miejskie na rzecz niechronionych uczestników ruchu jako „niewystarczające w stosunku do faktycznego poziomu zagrożenia tej grupy”, dodając, że „zarówno skala, jak i kierunek prowadzonych działań w ograniczonym stopniu wpływały na poprawę poziomu bezpieczeństwa".

Warto pochylić się nad zaleceniami NIKu, który podkreśla, że piesi i rowerzyści w Polsce nie są wystarczająco chronieni. Dużo lepszy efekt niż kampanie promujące kaski i kamizelki przyniosłoby opracowanie ogólnopolskiego, kompleksowego programu poprawy bezpieczeństwa niechronionych uczestników stworzenie prawnych podstaw do powoływania powiatowych, gminnych i miejskich rad BRD.

Konieczne jest również podjęcie akcji edukacyjnych skierowanych przede wszystkim do kierowców pojazdów silnikowych. Niedostateczna wiedza odnośnie zasad pierwszeństwa na przejazdach rowerowych, brak nawyku wypatrywania cyklistów na drodze oraz wyprzedzanie w zbyt bliskiej odległości to błędy, które popełniają najczęściej, narażając przy tym życie oraz zdrowie użytkowników dwóch kółek.

W dalszej kolejności należy uświadamiać również samych rowerzystów. Nieprawidłowe skręcanie - druga z najczęstszych przyczyn wypadków z ich udziałem – w 2/3 przypadków wynikła z ich winy. Koniecznym jest wyrobienie przez cyklistów trwałych nawyków sygnalizowania kolizyjnych manewrów oraz upewniania się, czy w trakcie skręcania nie zajadą drogi innym pojazdom. Elementem kampanii powinno być również informowanie użytkowników dwóch kółek odnośnie przepisów regulujących obowiązkowe wyposażenie rowerów, jednak kwestii widoczności na drodze nie należy traktować priorytetowo (większość zdarzeń odbywa się w dzień przy dobrej pogodzie).

Nie wolno zlekceważyć także infrastruktury drogowej, która nie zawsze nadąża za rosnącymi potrzebami bezpieczeństwa niechronionych użytkowników – zwłaszcza rowerzystów, których z roku na rok jest coraz więcej.