Jak dzisiaj wygląda „inteligentne miasto”?

Martyn Janduła, Transport-publiczny.pl: Co kryje się dzisiaj za pojęciem "inteligentne miasto"?

Bolesław Hilarecki, MP-Technology: Idea inteligentnego miasta ma wiele wymiarów, jednakże wszystkie mają wspólny mianownik, czyli nowoczesne technologie. Najbardziej kluczowe są dwa wymiary. Pierwszym jest wymiar społeczny, czyli takie zarządzanie organizmem miejskim, które dąży do podniesienia poziomu jakości życia jego mieszkańców. Kolejnym – równie istotnym – jest wymiar ekonomiczny, czyli podniesienie efektywności funkcjonowania poszczególnych obszarów organizacyjnych miasta, przy zachowaniu obecnego poziomu finansowania czy wręcz obniżenie kosztów organizacyjnych i eksploatacyjnych przy jednoczesnym podnoszeniu poziomu efektywności. Niezależnie od powyższego, kluczową sprawą jest wdrażanie i wykorzystanie nowoczesnych technologii z zakresu ICT oraz Internetu rzeczy (ang. Internet of Things), które dają włodarzom skuteczne narzędzia do podnoszenia jakości życia nas wszystkich. Bo przecież znakomitą większość czasu spędzamy w miejscu zamieszkania.

Z jakich komponentów przeważnie składa się taki system?

W zakresie używania pojęcia „system” względem idei inteligentnych miast – oczywiście w wymiarze technologicznym – zachowałbym póki co ostrożność. Z definicji system to pewien układ zamknięty i kontrolowalny, a na obecnym etapie, mimo silnego trendu rozwojowego, możemy, co najwyżej mówić o elementach systemu czy wręcz, używając sformułowania, którego Pan użył, komponentach tych elementów. Do tej pory, w miarę kompletny system inteligentnego miasta wdrażany jest w Korei Południowej, w mieście Songdo, wybudowanym całkowicie od podstaw, z inteligentnymi domami, miejskim oświetleniem LED przy jednoczesnym przeznaczeniu około 40% powierzchni miasta pod tereny zielone. Nie zapomniano także o „zielonym” transporcie, czyli ścieżkach rowerowych, elektrycznej komunikacji czy miejskim systemie ładowania pojazdów elektrycznych. Bardzo ciekawym rozwiązaniem jest system „wywożenia” nieczystości, w którym całkowicie zrezygnowano ze śmieciarek.

No ale wracając na ziemię, w naszym lokalnym wymiarze, są to przede wszystkim wszelkiego rodzaju rozwiązania poprawiające funkcjonowanie transportu w mieście. Chodzi tutaj o systemy obszarowego sterowania ruchem, systemy zarządzania komunikacją miejską, inwestycje infrastrukturalne (bez których żadne rozwiązania technologiczne nie będą skuteczne), a więc obwodnice, wewnętrzne i zewnętrzne, systemy P&R, kolej miejska itp. Nie należy też zapominać o inteligentnym sterowaniu oświetleniem ulicznym – czego przykładem są rozwiązania stosowane w Lubinie, czy też o bardzo prozaicznej kwestii jaką jest segregacja odpadów – niestety jeszcze nie wszędzie jest ona skutecznie realizowana.

Jednak najbardziej zauważalnym trendem, na chwilę obecną, jest tworzenie scentralizowanych systemów zarządzania transportem miejskim, wyposażonych w nowoczesne nośniki informacji pasażerskiej, dzięki którym organizatorzy transportu zaczynają pozyskiwać miarodajne dane niezbędne do efektywnego zarządzania komunikacją, a dzięki tym danym pasażer posiada rzetelną i przejrzystą informację o dostępie do wybranego środka transportu, co z kolei, przekłada się na zachęcenie jak największej liczby mieszkańców do korzystania z komunikacji oferowanej przez miasto.

Jak długo trwa wdrażanie systemu?

Okres wdrożenia systemu, mówiąc oczywiście o systemach transportowych, jest uzależniony od szeregu czynników, takich, jak charakter projektu – czy jest to projekt tzw. miękki – czyli bez rozbudowy/modernizacji infrastruktury drogowej, jaka jest skala projektu: czy systemem obejmujemy cały obszar miasta, może jeszcze gminy ościenne, cały tabor, czy też skupiamy się na jakiś newralgicznych fragmentach, jaka jest struktura funkcjonalna projektu, czy np. wdrażamy system sterowania ruchem, system biletu elektronicznego, a może skupiamy się na zarządzaniu taborem, czy też systemach informacji pasażerskiej. Jest cała masa różnych aspektów.

W Polsce mamy różne doświadczenia, od wdrożeń które trwają latami i w dalszym ciągu mają problemy, po wdrożenia kilkumiesięczne zakończone w pełni sukcesem. Upraszczając bardzo mocno, systemy możemy podzielić na trzy kategorie, niezależnie od powyższego, ze względu na ilość mieszkańców, która ma zostać objęta danym systemem: miasta do 100 tys. mieszkańców; miasta między 100 a 400 tys. mieszkańców i te powyżej. W tych pierwszych, średni okres wdrażania zintegrowanych systemów powinien zamknąć się pomiędzy 8 a 10 miesiącem realizacji prac. W kategorii drugiej to około od 12 do 18 miesięcy, a w tych największych miastach realizuje się projekty od półtora do około dwóch i pół roku. Oczywiście, jak już wspomniałem, okres ten zależy od szeregu czynników i nie ma jednoznacznej kategoryzacji.

W pierwszej fazie działania systemów miejskich kierowcy często bardzo mocno narzekają. Dlaczego "uczenie się" systemu tak długo trwa?

To bardzo dobre pytanie, ale pozwolę sobie odpowiedzieć trochę przewrotnie. Czy, de facto, mówimy o uczeniu się systemu, czy też jego użytkowników? Nie możemy zapominać, że w znakomitej większości dotychczasowe rozwiązania były pionierskimi w danym mieście i ani zamawiający, ani sami użytkownicy nie byli zaznajomieni z charakterystyką funkcjonowania tychże systemów. Proszę również pamiętać, iż mimo nazwy większość systemów jest inteligentna tylko w jakimś stopniu, a w dużej mierze polegają na właściwej obsłudze przez człowieka – w tym również przez prowadzących pojazdy komunikacji miejskiej. Powiem tak, tam gdzie użytkownicy, w tym kierowcy, chętnie obsługiwali system, tam okres „uczenia się systemu” był najkrótszy, co nie oznacza, że do prawidłowej kalibracji systemu nie jest niezbędny okres przejściowy, zwykle to około 2 do 3 miesięcy, ale w systemach bardziej złożonych może on zająć nawet pół roku – jest to związane, przede wszystkim, z dostosowywaniem algorytmów sterowania do faktycznej sytuacji transportowej w danym mieście, korygowaniem kluczowych dla systemów zarządzania flotą pozycji stref przystankowych itp.

Jakie korzyści przynosi instalacja systemu zarządzania transportem i dlaczego samorządy powinny inwestować w takie rozwiązania?

System zarządzania transportem, składający się zazwyczaj z dwóch modułów – modułu zarządzania flotą i modułu informacji pasażerskiej – jest podstawowym narzędziem do efektywnego zarządzania pracą taboru, regulacji rozkładów jazdy i dostosowywania siatki połączeń do rzeczywistych warunków panujących w mieście. A wszystko to dzięki ogromnej ilości rzeczywistych danych, które do niego spływają, jak np. dane o opóźnieniach, przyspieszonych kursach, rzeczywistej pracy przewozowej wykonanej przez tabor i wielu, wielu innych. Bez takiego systemu, samorządy mają, jedynie dostęp do danych „książkowych” lub wyników sporadycznych badań prowadzonych przez ankieterów czy służby miejskie. Nie ma wówczas narzędzi pozwalających na pozyskanie danych obrazujących całościowy stan funkcjonowania transportu publicznego w danym mieście, nie mówiąc już o wiarygodnej informacji dostępnej dla pasażera. A pasażerowie, wbrew pozorom, mają stosunkowo dużą tolerancję dla opóźnionych autobusów czy tramwajów – o ile są o tym zawczasu informowani, a informacja ta pokrywa się z rzeczywistością. Najtrudniej zaakceptować sytuację, w której jesteśmy pozbawieni środka komunikacji (miał przyjechać ale go nie ma) i środka informacji (czyli nie wiemy co dalej), dlatego równie ważnym, jak sam system zarządzania, jest też system skutecznej i wiarygodnej informacji pasażerskiej, wyposażony w czytelne nośniki tej informacji takie jak tablice informacji pasażerskiej.

Nad jakimi innowacyjnymi rozwiązaniami pracują Państwo teraz?

Firma poświęca bardzo dużo pracy na tworzenie nowych rozwiązań, przede wszystkim, w zakresie nośników informacji pasażerskiej – mocno rozwijamy tablice informacji pasażerskiej LED. W pewnym momencie zauważyliśmy, że pomimo upływu lat i coraz większej dostępności nowoczesnych technologii, systemy informacji pasażerskiej w Polsce wykorzystują technologie, które były i są wdrażane od dziesięciu lat i niewiele się w tej kwestii zmienia. Postawiliśmy więc na ergonomiczność i efektywność urządzeń. Wprowadziliśmy na rynek tablice informacji pasażerskiej wysokiej rozdzielczości, wielokolorowe, o stosunkowo niewielkich rozmiarach, zachowując jednocześnie bardzo dobrą czytelność prezentowanych informacji. Bardzo ważnym czynnikiem jest też estetyka tablicy, która nie jest już tylko nośnikiem informacji o odjazdach, ale również elementem małej infrastruktury miejskiej. Takie podejście spotkało się z bardzo dobrym odbiorem przez naszych klientów. Bardzo dużym, międzynarodowym zainteresowaniem na targach UITP w Mediolanie cieszyła się nasza tablica RGB wysokiej rozdzielczości, której obudowę wykonaliśmy ze stali nierdzewnej o wysokim połysku i kształcie przypominającym popularne smartphony. Najnowsze rozwiązanie chcemy zaprezentować przy okazji zbliżającego się Kongresu Transportu Publicznego w Warszawie, ale póki co, nie będę zdradzał więcej szczegółów.

W jakim kierunku będzie teraz podążał rozwój systemu sterowania ruchem i transportem miejskim?

Przede wszystkim integracji, rozumianej jako integracja wielu różnych systemów i stworzenia spójnego i jednorodnego narzędzia pozwalającego zarządzać nie tylko komunikacją miejską, ale ogólnie transportem kołowym i szynowym w miastach, przy jednoczesnej implementacji takich usług jak e-bilet czy elektroniczny pobór opłat, oczywiście z zastosowaniem nowoczesnych nośników informacji. To założenia średniookresowe. W dłuższej perspektywie to wprowadzenie ICT do całego sektora publicznego np. gospodarka odpadami, administracja, ponadto, zwrócenie centrów miast mieszkańcom kosztem transportu samochodowego i oczywiście szeroko pojęte eko-technologie.