15-minutowe miasto na terenie Lotnisko Chopina po otwarciu CPK?

Praca magisterska Patryka Babuli zatytułowana „Zagospodarowanie terenu polotniskowego powstałego po likwidacji Lotniska Chopina w Warszawie” pod kierunkiem dr inż. Agnieszki Dudzińskiej-Jarmolińskiej z Katedra Geografii Miast i Planowania Przestrzennego Uniwersytetu Warszawskiego i została wyróżnione w organizowanym przez PLL LOT konkursie na najlepszą pracę dyplomową. Poniżej prezentujemy przygotowany przez jej autora tekst opisujący najważniejsze założenia planu zagospodarowania nowej dzielnicy Warszawy.

Nowa dzielnica z dbałością o historię

Planowana w perspektywie najbliższych lat likwidacja Lotniska Chopina i przeniesienie całego ruchu lotniczego na projektowany Centralny Port Komunikacyjny zlokalizowany pomiędzy Warszawą a Łodzią doprowadzi do uwolnienia kilkuset hektarów terenów zajmowanych obecnie przez infrastrukturę portu lotniczego. Udostępniony pod zabudowę obszar o tak rozległej powierzchni, oznacza możliwość zaprojektowania w tym miejscu zupełnie nowej dzielnicy miasta, oddziałującej na całą aglomerację warszawską. Prezentowany projekt urbanistyczny jest odpowiedzią na wszystkie najważniejsze potrzebny Miasta Stołecznego Warszawy.

Projekt zagospodarowania obszaru oddanemu miastu po wygaszeniu warszawskiego Lotniska Chopina, zgodnie ze stosowaną obecnie w urbanistyce dobrą praktyką podejścia do przeszłości rewitalizowanych terenów z szacunkiem, zachowuje liczne elementy świadczące o lotniczej genezie tego miejsca. Kształt zaprojektowanej dzielnicy odpowiada obecnemu na Lotnisku Chopina układowi dróg kołowania oraz pasów startowych. Centrum założenia stanowi natomiast plac miejski, wytyczony na skrzyżowaniu dróg startowych warszawskiego lotniska, którego odnowiona nawierzchnia uzupełniona została miejscami powierzchnią biologicznie czynną. Ponadto, wzorem Xuhui Runway Park, w celu jak najlepszego wykorzystania istniejącej infrastruktury, główne ulice wytyczone zostały śladem dróg kołowania, a ich nawierzchnie zaprojektowano jako mieszankę asfaltobetonu, odzyskanego z rozbiórki dróg kołowania, płyt postojowych oraz pasów startowych. Pozwoli to na oszczędności finansowe oraz ograniczenie negatywnego wpływu produkcji nowego asfaltu na środowisko naturalne.


Grafika: Patryk Babula. Większy rozmiar dostępny w galerii.

Zachowanymi elementami świadczącymi o historycznej obecności w tym miejscu największego portu lotniczego w kraju, jest zachowanie większości zabudowań Lotniska Chopina. Terminal pasażerski, wzorem projektowanego obecnie terenu zamkniętego pod koniec 2020 roku portu lotniczego Berlin-Tegel zamieniony zostanie w centrum naukowo technologiczne. Odrestaurowane wieże kontroli lotów oraz radary, stanowić będą natomiast dominanty oraz punkty widokowe na nową dzielnicę.

Modernizacji i zmianie przeznaczenia ulegną również hangary oraz warsztaty znajdujące się w północno-zachodniej części portu lotniczego. Ich teren oddany zostanie do dyspozycji Muzeum Wojska Polskiego oraz Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, które po przeniesieniu w to miejsce swoich dotychczasowych zbiorów oraz uzupełnieniu ich w ramach współpracy z PLL LOT kolejnymi eksponatami, mają szansę na utworzenie w tym miejscu jednego z największych muzeów lotnictwa na świecie. W ramach projektu, elementem zachowującym swoje dotychczasowe lotnicze przeznaczenie, jest heliport, który po zmniejszeniu powierzchni, zostanie zachowany i oddany do dyspozycji jednostkom cywilnym.

Nowoczesne, wielofunkcyjne miasto

Nowoprojektowana dzielnica jest odpowiedzią na zdefiniowane w wyniku przeprowadzonych analiz potrzeby otaczających obszarów. Zaprojektowana została zabudowa, w której połączono wszystkie miastotwórcze funkcje. W związku z rosnącym w Warszawie zapotrzebowaniem na nowe mieszkania, zdecydowana większość zabudowy pełnić będzie funkcje mieszkalne z usługami w parterach zlokalizowanymi od strony ulic oraz placów. Osiedla mieszkaniowe zostaną jednak uzupełnione budynkami usługowymi oraz centrami biurowymi, które stanowić będą alternatywę dla dzielnic biurowych położonych na terenie całego miasta.

Wzorem wiedeńskiej dzielnicy Aspern Seestadt, w celu uniknięcia powtarzalności zabudowy, do współpracy zaproszeni zostaną różni architekci, których projekty nadadzą każdej części dzielnicy indywidualnego charakteru. Zaowocuje to powstaniem budynków różniących się między sobą wysokością, kształtem oraz tworzywem wykorzystanym do powstania elewacji. Wszystkie zaprojektowane na terenie nowej warszawskiej dzielnicy gmachy, spełnią założenia idei „smart”. Mieszkańcy skorzystają z nowoczesnych technologii ułatwiających prowadzenie gospodarstw domowych.


Grafika: Patryk Babula. Większy rozmiar dostępny w galerii.

W ramach zabudowy powstaną również zespoły szkół oraz przedszkoli, których umiejscowienie zostało zaprojektowane w taki sposób, aby dzieci z każdej części dzielnicy mogły się do nich dostać kilkuminutowym spacerem, unikając przejść przez ulice. Co istotne, na terenie dzielnicy zaprojektowano pięć zespołów placówek łączące szkoły na każdym poziomie edukacji – od szkół podstawowych poprzez licea do kampusu uczelni wyższej uzupełnionych zabudową przeznaczoną na przedszkola oraz żłobki zarówno publiczne jak i prywatne.

W celu jak najlepszego dostępu mieszkańców do wachlarza usług, w centrum dzielnicy przewidziano również rozbudowaną publiczną placówkę medyczną, budynki administracji miejskiej oraz budynek kultu religijnego. Uzupełnieniem lokali handlowych lokalizowanych w parterach budynków mieszkalnych jest natomiast galeria handlowa V generacji, której tarasowy gmach inspirowany jest centrami handlowymi lokalizowanymi w miastach Europy Zachodniej otwierającymi się na ulicę oraz stanowiącymi jej uzupełnienie. Jest to odpowiedź na zamykanie się większości galerii handlowych w Polsce na otoczenie oraz konkurowanie z ulicami handlowymi. W związku z doskonałą siecią komunikacyjną, na omawianym terenie, rozbudowana zostanie również nowoczesna zabudowa przemysłowa, łącząca się z okolicznymi terenami fabryk oraz zakładów. Terminale cargo natomiast, zostaną przebudowane na magazyny firm logistycznych, obecnie przeżywających ogromny rozwój spowodowany wzrostem popularności zakupów internetowych.

Zieleni nie zabraknie

Ogromną wartością zaprojektowanego terenu polotniskowego w Warszawie, stanowią założenia zieleni rozlokowane w całej dzielnicy, zaaranżowane w zgodzie z opracowanym przez Polskie Towarzystwo Dendrologiczne na zlecenie Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy dokumentem: „Standardy kształtowania zieleni Warszawy”. Obecność w okolicy niewielkich obszarów leśnych, pól uprawnych oraz rodzinnych ogródków działowych pozwoliło na połączenie projektowanego terenu z systemem przyrodniczym miasta. Okalający nową dzielnicę od strony południowej, wschodniej oraz północnej las, stanowi połączenie obszarów zadrzewionych zlokalizowanych w okolicy Lotniska Chopina. Ponadto, osłania on osiedla mieszkaniowe od silnie zurbanizowanych terenów miejskich oraz biegnących w okolicy dróg ekspresowych. Wzdłuż całego powstałego lasu, zaprojektowano również drewniany pomost, który jak najmniej zaingeruje w podłoże oraz umożliwi mieszkańcom spacery cichymi terenami leśnymi.

W centrum terenów leśnych, w okolicy siedziby PAŻP zlokalizowano natomiast duży park miejski z amfiteatrem, dominującą nad okolicą wieżą kontroli lotów oraz polem golfowym. Cały teren parkowy ciągnie się natomiast wzdłuż sztucznego zbiornika wodnego, będącego istotnym elementem kompozycyjnym powstałego obszaru. W okolicy parku natomiast, pomiędzy zaprojektowanymi zadrzewieniami, przewidziano również nowe rodzinne ogródki działkowe będące powiększeniem funkcjonujących w sąsiedztwie terenów działek rekreacyjnych. Obecnie bowiem, własny ogródek stał się bardzo popularną formą spędzania wolnego czasu mieszkańców zabudowy wielorodzinnej. Pandemia oraz zamknięcie społeczeństwa na wiele miesięcy w mieszkaniach sprawiło, że inwestycja w ogródek działkowy staje się coraz popularniejsza.

Prawdziwym kręgosłupem nowej dzielnicy są natomiast parki liniowe wytyczone w miejscu pasów startowych Lotniska Chopina. Ich kształt wzmocniony został budynkami tworzącymi pierzeje oraz ściany urbanistyczne, dodatkowo podkreślając układ zlikwidowanych pasów startowych. Zlokalizowane wzdłuż parków budynki otwierają się na zieleń tworząc przestrzenie półprywatne. Ciągnące się przez cały teren opracowania obszary zielone, zagospodarowano na wzór Xuhui Runway Park tworząc atrakcyjną dla mieszkańców oraz pracowników tej części miasta przestrzeń, w której odnaleźć można wytchnienie od otaczającego miasta.

W celu nadania naturalności całej kompozycji, zaplanowano renaturyzację płynącego obecnie kanałem pod płytami postojowymi potoku Służewieckiego. Wydostanie na powierzchnię cieku wodnego pozwoliło na zaprojektowanie na terenie całego parku sieci elementów wodnych, pozwalających na rozwój różnego rodzaju ekosystemów. Zlokalizowanie kaskad wodnych natomiast, umożliwia ukształtowanie przestrzeni, w których dźwięki wody wyciszają otaczający zgiełk zabudowań.

Autobusy i tramwaj

Zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju, poza typowymi dla nowych inwestycji rozwiązaniami proekologicznymi takich jak: zielone dachy i elewacje, produkcja energii elektrycznej za pomocą paneli fotowoltaicznych i turbin wiatrowych oraz stosowanie elementów konstrukcyjnych pochodzących z odzysku, co pozwala na obniżenie kosztów budowy oraz ograniczenie produkcji szkodliwych pyłów do atmosfery pochodzących z procesów produkcyjnych nowych części zabudowań, ogromny nacisk postawiono na transport publiczny.

Cała dzielnica pokryta została rozbudowanymi liniami komunikacyjnymi wchodzącymi w skład warszawskiej komunikacji miejskiej. Wzdłuż większości głównych ulic, zaprojektowano linie tramwajowe, prowadzące po wydzielonych, zielonych torowiskach, będącymi przedłużeniem torów tramwajowych poprowadzonych wzdłuż alei Krakowskiej. Tory tramwajowe połączą się z obecnym torowiskiem przy pętli tramwajowej P+R Aleja Krakowska oraz w okolicy przystanku Lipowczana.


Grafika: Patryk Babula. Większy rozmiar dostępny w galerii.

Przedstawiony projekt linii tramwajowych okalających dzielnicę, dzięki pozostawieniu rezerw terenów pod budowę kolejnych połączeń tramwajowych z miastem, w przyszłych etapach rozwoju terenów wokół lotniska będą mogły zostać przedłużone w kierunku Mokotowa, Piaseczna, czy ul. Żwirki i Wigury. Zgodnie z dotychczasową wizją kształtowania warszawskiej komunikacji autobusowej, linie autobusów miejskich, obsługiwane będą szczególności przez elektryczny tabor oraz zostały ukształtowane w taki sposób, aby dowozić mieszkańców budynków położonych z dala od komunikacji szynowej do centrów przesiadkowych.

Kolej tak, samochody ograniczone do minimum

Główny element transportowy stanowić będzie natomiast rozbudowana, podziemna linia kolejowa stanowiąca hybrydę metra oraz szybkiej kolei miejskiej. Linia ta stanowi przedłużenie trasy prowadzącej obecnie do terminalu pasażerskiego, do linii kolejowej nr 8, biegnącej skrajem projektowanej dzielnicy. Podziemne stacje kolejowe rozlokowane zostały na terenie całej dzielnicy średnio co 600 – 700 metrów. Możliwe będzie wykorzystanie linii przez pociągi SKM jak i Kolei Mazowieckich.

W celu jak największego ograniczenia wpływu na środowisko naturalne, do minimum ograniczono transport samochodowy. Tereny parkingowe, będące obecnie użytkowane przez pasażerów Lotniska Chopina zamienione zostaną w parkingi typu parkuj i jedź, na których kierowcy po zostawieniu samochodu będą mogli przesiąść się w komunikację miejską w zlokalizowanych w sąsiedztwie centrach przesiadkowych. Drogi główne, zaprojektowano jako jednopasmowe ulice ze szpalerami drzew rozdzielającymi przeciwległe kierunki ruchu pojazdów. Ulice osiedlowe natomiast mają formę woonerfów, przeznaczonych tylko pojazdów osób zamieszkujących dzielnicę.

Osiedle zostanie włączone w sieć ulic miejskich oraz otaczających założenie urbanistyczne dróg szybkiego ruchu, w znacznej ilości miejsc. Połączenia te powstaną przede wszystkim w okolicach obecnej zabudowy oraz już istniejącej i wykorzystywanej okolicznej siatki ulic – przy terminalu pasażerskim, ul. Komitetu Obrony Robotników, terenach położonych wzdłuż Alei Krakowskiej, od południa natomiast, w stronę Południowej Obwodnicy Warszawy oraz Raszyna wyznaczono ulicę zbiorczą, która połączy osiedle z ulicą służącą obecnie pracownikom PAŻP. Połączenie z drogą ekspresową S79 oraz terenami położonymi na zachód zaprojektowano natomiast w okolicy ORLEN Aviation Sp. z o. o. oraz ul. Poleczki. Zdecydowana większość parkingów zlokalizowana została ponadto pod ziemią, ulice osiedlowe są więc często po prostu wjazdami do systemów parkingów podziemnych. Na większości ulic funkcjonować będą również ograniczenia prędkości do 30 km/h, w celu zapewnienia jak największego poziomu bezpieczeństwa pieszych, którzy do swojej dyspozycji otrzymają imponującą siatkę ciągów pieszych oraz placów miejskich.

15-minutowe miasto

Wszystkie założenia wdrażane w projekcie urbanistycznym stworzonym dla terenu powstałego po likwidacji Lotnisku Chopina, pokrywają się z koncepcją „Miasta 15-minutowego” – coraz popularniejszy na całym świecie nurt urbanistyczny w dużym skrócie polegający na kształtowaniu zabudowy w sposób, dzięki któremu mieszkańcy mogą zaspokoić wszystkie codzienne potrzeby w najbliższej okolicy co niewątpliwie ma korzystny wpływ na rozwój lokalnej przedsiębiorczości, handlu i usług. Miasto 15-minutowe sprzyja tworzeniu lokalnych wspólnot i zacieśnianiu więzi społecznych.

Zaprojektowana zabudowa jest odpowiedzią na wszystkie potrzeby aglomeracji warszawskiej oraz stanowić będzie alternatywę dla niskiej jakościowo zabudowy powstającej na przedmieściach miasta. Realizacja dzielnicy, ma szansę stać się przykładem udanego zagospodarowania terenu potransportowego oraz doprowadzi do przyspieszenia procesów rewitalizacyjnych w całej okolicy obecnego portu lotniczego. Teren ten w perspektywie kilku lat ma szansę stać się jednym z najbardziej atrakcyjnych adresów w Polsce. Szacunek do lotniczej historii tego miejsca oraz zostawienie licznych elementów infrastruktury lotniczej, może ponadto rozsławić projekt wśród fanów lotnictwa oraz turystów odwiedzających stolicę Polski.