W miastach Polski Wschodniej wiek autobusów zmalał o połowę. Co dalej?

W ramach zakończonego Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej przypadającego na lata 2007-2013, realizowano działania w zakresie systemów miejskiego transportu zbiorowego. Pięciu beneficjentów, czyli miast wojewódzkich, wykonało 8 projektów. Na drogach Polski Wschodniej pojawiło się ponad 420 jednostek ekologicznego taboru pasażerskiego – w tym 70 trolejbusów w Lublinie i 15 tramwajów w Olsztynie.

Miasta wdrożyły 12 systemów ITS, tych dotyczących sterowania ruchem, jak i obsługą pasażerów. Powstały kilometry nowej trakcji tramwajowej i trolejbusowej. Przebudowano wiele skrzyżowań i wybudowano wiele buspasów.

– Na uwagę zasługuje zmiana w podejściu beneficjentów do projektowania systemów transportu zbiorowego. Dokonała się zmiana w myśleniu, że nie powiększamy ulic w mieście, bo większej liczby samochodów nie da się już wpuścić – ocenia Maciej Berliński, dyrektor departamentu projektów infrastrukturalnych w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. – Stawiamy na rozwój transportu zbiorowego i dzięki takiemu podejściu zachęcamy mieszkańców do korzystania z ekologicznego transportu – dodaje.

Odmłodziliśmy tabor

W momencie startu wcześniejszego programu RPO, wszyscy przewoźnicy należący do jednostek samorządu terytorialnego dysponowali łącznie ok. 850 autobusami, które nie spełniały żadnej normy emisji spalin. Średni wiek oscylował w granicach 14 lat.

– Dzięki realizacji starego programu, jak i własnym inwestycjom – pojawiło się ponad 500 autobusów, które spełniały już normy emisji Euro V. Obecnie pozostaje już luka tylko 300-350 autobusów, które pozostają do wymiany. W tej chwili średni wiek autobusów w miastach Polski Wschodniej nie przekracza 7 lat – mówi Berliński.

Dyrektor zwrócił uwagę, że w ramach programu kupiono także trolejbusy. – Tak naprawdę to były zakupy wyłącznie w Lublinie. Tam, średni wiek trolejbusów w 2007 roku przekraczał 16 lat. Posiadanych 59 sztuk było totalnie wyeksploatowanych. W tej chwili, w 2016 roku Lublin dysponuje flotą 111 trolejbusów, w których średnia wieku nie przekracza 3 lat. Czyli ten tabor jest naprawdę nowoczesny – podkreśla.

Listę projektów otwiera również Olsztyn, który po 50 latach uruchomił linię tramwajową. Pozostałe miasta kupowały głównie autobusy z napędem dieslowskim. Przebudowywały bardzo wiele układów drogowych w mieście. Budowały pętle, stacje przesiadkowe. W Lublinie, poza zakupem trolejbusów, wybudowano nową zajezdnię, która zintegrowała cały system trolejbusowy. W ramach minionego programu zrealizowano również projekty drogowe, w ramach działania osi o infrastrukturze drogowej, których było 32 projekty. – Beneficjentami były zarówno takie miasta jak Białystok, Lublin, Przemyśl, Tarnobrzeg i Biłgoraj, jak również GDDKiA i Zarządy Dróg Wojewódzkich – mówi Berliński. Jak dodaje, w rezultacie tych działań wybudowano 23 obwodnice, 173 km nowych dróg i przebudowano 171 km.

440 mln euro na transport miejski

W ramach działań PARP-u w nowym programie na lata 2014-20 znalazł się zrównoważony transport miejski z alokacją przeszło 440 mln euro. – Realizujemy projekty w pięciu miastach wojewódzkich Polski wschodniej. Zmieniło się dzisiaj podejście i w tej chwili główny nacisk położony jest na przejście na gospodarkę niskoemisyjną, czyli zakup m.in. taboru niskoemisyjnego – wyjaśnia Maciej Berliński, dyrektor departamentu projektów infrastrukturalnych w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Projektom wyznaczono trzy cele. Jednym z nich jest promowanie strategii niskoemisyjnej. Bardzo wiele miast zadeklarowało chęć kupna pojazdów elektrycznych. Jednak Berliński uspokaja, ze zakupy nie nastąpią wcześniej niż w 2018 roku, ze względu na cykl wymiany pojazdów, które muszą osiągnąć swój wiek eksploatacyjny ok 10-11 lat.

Drugi cel to rozwój zrównoważonej mobilności miejskiej oraz zwiększenie wykorzystania transportu publicznego w miastach.

Pierwsze 14 projektów

W ramach działania zakwalifikowano już 14 projektów u 5 beneficjentów o całkowitej wartości za 2,066 mld zł. Olsztyn uzyskał pozytywną ocenę merytoryczną dla dwóch projektów, w których dofinansowanie unijne wyniesie 231 mln zł przy wartości projektu za 364 mln zł. Białystok 2 projekty – przy dofinansowaniu na kwotę 324 mln zł przy wartości 404 mln zł, Lublin 4 projekty – 415 mln zł / 529 mln zł, Rzeszów 3 projekty – 309 mln zł / 475 oraz Kielce 2 projekty – 220 mln zł / 295 mln zł.

– Projekty zostały podzielone obszarowo na miasta, tak żeby w jednym momencie nie paraliżować całego miasta realizacją projektu, a jednocześnie umożliwiło nam to realizację małych projektów w rozumieniu komisji. To znaczy, że nie musimy żadnego z tych 14 projektów notyfikować w komisji, realizujemy je na poziomie kraju – wyjaśnia Berliński.

Na podstawie fiszek projektowych beneficjentów PARP oszacował, że powstanie w miastach ponad 160 km nowych lub przebudowach linii komunikacji miejskiej oraz zakupionych zostanie ponad 300 jednostek taboru. – Oznacza to, że po realizacji tego programu cały tabor poruszający się po miastach Polski Wschodniej będzie spełniał normy co najmniej Euro V – zaznacza.

Chętniej elektryki

Jak twierdzi Berliński, w pierwszej kolejności miasta próbowały przestawić się na tabor całkowicie elektryczny. – Przez pół roku dokonywali rozeznania w rynku. Okazuje się, że dostępne rozwiązania techniczne niestety nie zapewniają możliwości obsłużenia wszystkich linii taborem elektrycznym. Zasięg tych autobusów jest niewielki, mówimy tutaj o dziennych trasach do 200 km, a jednocześnie systemy ładowania nie są ustandaryzowane oraz w tych miastach nie ma wybudowanej infrastruktury do ładowania tych autobusów, także te zakupy nie będą na pewno w takich ilościach w jakich pierwotnie planowali beneficjenci – zauważa.

Poza autobusami elektrycznymi dopuszczone są również inne alternatywne źródła zasilania, takie jak wodorowe i hybrydowe. – Dla niektórych beneficjentów, dla których rachunek ekonomiczny będzie to uzasadniał, jest możliwość zakupu autobusów z napędem dieslowych, ale pod warunkiem wykazania w dokumentach strategicznych, że te autobusy są niezbędne. Z naszych analiz wynika, że są takie miasta jak Białystok, gdzie nie ma alternatywy. Przydziały mocy są na tyle niewielkie, że ciężko jest w tej chwili wprowadzić tam autobusy elektryczne na większą skalę, a jednocześnie też nie ma dostępu do instalacji przesyłowej gazu z taką wydajnością, która umożliwiłaby tankowanie autobusów gazowych – zaznacza Berliński.

Będzie też na drogi

W ramach programu realizowane będą też działania drogowe. Na ten cel przeznaczono 476 mln euro. Celem tego działania jest zwiększenie dostępności miast wojewódzkich jako rynków pracy dla mieszkańców obszaru funkcjonalnego miasta wojewódzkiego. – Z założenia mamy wzmocnić te miasta jako rynki pracy, podnieść ich konkurencyjność i ożywić przedsiębiorczość w makroregionie – wyjaśnia Berliński.

Projekty, które będą mogły być realizowane w ramach tego programu muszą dotyczyć budowy lub przebudowy dróg krajowych lub wojewódzkich w obrębie miasta wojewódzkiego lub dróg wojewódzkich na obszarze funkcjonalnym miasta wojewódzkiego. Drogi te muszą łączyć się również z drogami krajowymi.

Przed nami jeszcze dwa konkursy

Aby móc już w 2016 roku certyfikować jakiekolwiek środki z projektów, PARP zaznaczył, że wszystkie wnioski, jakie zostaną złożone, muszą posiadać co najmniej zawiadomienie o wszczęciu postępowania o wydanie zezwolenia na realizację inwestycji drogowej. – Jednocześnie na wszystkich beneficjentów nałożyliśmy obowiązek zrealizowania projektów w okresie dwóch lato od momentu podpisania umowy o dofinansowanie – mówi Berliński.

Jak podaje, pierwszy konkurs został już zakończony. Alokacja na konkurs była określona na 1 mld zł. Złożonych zostało 22 wnioski. Pozytywną oceną przeszło tylko 14 wniosków, gdyż część z nich nie spełniała wymogów. W chwili obecnej trwa drugi konkurs z alokacją środków wynoszącą 800 mln zł. Złożono 10 wniosków, a do oceny merytorycznej przeszło 8. – Dwa wnioski, które odpadły, również nie posiadały wymaganych dokumentów. Dofinansowanie przeznaczone na realizację tych projektów mieści się w przeznaczonej alokacji. Wszystko wskazuje na to, że na przełomie stycznia i lutego z beneficjentami wszystkie te umowy zostaną podpisane – podkreśla Berliński.

W pierwszym kwartale 2017 roku PARP planuje rozpisanie trzeciego konkursu. Jednak nie jest znana jeszcze kwota alokacji. Środki pochodzące z programu są obecnie wyczerpane. –Te które przekażemy na ten konkurs będą wynikały wyłącznie z oszczędności poprzetargowych. Jest to zatem duże wyzwanie dla beneficjentów, ponieważ kryteria wyboru projektów są tak skonstruowane, że premiują tylko te projekty, które w chwili złożenia wniosku o dofinansowanie, będą miały ogłoszony przetarg bądź otwarte projekty – mówi Berliński. Jak dodaje, konkurs będzie zatem bazował na mocno zaawansowanych projektach, przez co konkurencja może być bardzo duża.