„Trzecia szyna”, czyli nowe życie wąskotorówek

Dokument pn. „Studium rozwoju i modernizacji technologicznej transportu szynowego na Mazowszu w kontekście polityki transportowej Województwa Mazowieckiego” powstał w 2009 r., a obejmuje perspektywę do 2035 r. Wśród szeregu postulatów inwestycyjnych, autorzy dokumentu proponują m.in. rewitalizację leżących na Mazowszu kolei wąskotorowych, poprzez budowę tzw. trzeciej szyny i zaadaptowanie tych tras dla ruchu normalnotorowego.

Pomysł wywodzi się z Mazowsza

Najsilniej zaakcentowano tę koncepcję w kontekście utworzenia połączenia kolejowego Warszawy z Płockiem (budowa trzeciej szyny na wąskotorowej trasie Sochaczew – Wyszogród, jako alternatywa dla dość powszechnie lansowanej koncepcji budowy linii z Modlina przez Wyszogród do Płocka), jednak w dokumencie znalazł się zapis, że w podobny sposób można by wykorzystać także inne linie wąskotorowe w woj. mazowieckim.

Dodać należy – i nie tylko w mazowieckim. Pomysł ten jest bowiem pod wieloma względami interesujący i należy go, w rozpoczynającej się właśnie unijnej perspektywie finansowej 2014-20, poważnie przemyśleć. Zaadaptowanie dla ruchu normalnotorowego tras wąskotorowych – zarówno istniejących, jak zlikwidowanych i rozebranych (przynajmniej tych w ostatnich latach) – wydaje się być o tyle łatwiejszym zadaniem niż budowanie linii „od zera”, że nie pojawi się problem z wykupem gruntów (bądź problem ten będzie minimalny), łatwiejsze będą też prace planistyczne. A to wszystko powinno przełożyć się zarówno na mniejsze koszty inwestycji, jak i mniej skomplikowane procedury tak przygotowawcze, jak i budowlane.

Oczywiście nie należy spodziewać się, że w perspektywie 2014-20 tego rodzaju działania następować będą w sposób lawinowy. Warto zauważyć, że w perspektywie 2007-13 prace inwestycyjne w infrastrukturę kolejową w Polsce koncentrowały się na poprawie parametrów istniejącej sieci, a nie budowie nowych linii. W ostatnich latach powstały tylko pojedyncze odcinki nowych tras (linie do lotnisk w Warszawie, Szczecinie i Lublinie, łącznica w Czerwieńsku, rozpoczęła się też budowa Pomorskiej Kolei Metropolitalnej), a w nowej perspektywie – biorąc pod uwagę, iż sieć PKP PLK nadal jest dalece zdekapitalizowana – wszystko wskazuje na to, że będzie podobnie. Nie zmienia to jednak faktu, że w kilku przypadkach (nie tylko na Mazowszu) koncepcję nowego wykorzystania kolei wąskotorowych warto dogłębnie przeanalizować.

Akurat wspomniane w mazowieckim „Studium…” wykorzystanie do ruchu normalnotorowego trasy Sochaczew – Wyszogród jest wątpliwym pomysłem: chcąc „zbliżyć” Płock do Warszawy, należałoby raczej dążyć do rewitalizacji linii kolejowej Kutno – Płock; trasa przez Wyszogród (obojętnie, czy z Modlina, czy z Sochaczewa) będzie prawdopodobnie zdecydowanie zbyt kosztowna. Jednak już pomysł wykorzystania do tego celu Piaseczyńskiej Kolei Dojazdowej, zwłaszcza na odcinku Piaseczno – Grójec, jest pomysłem bardzo ciekawym. Zwłaszcza, że proces suburbanizacji w aglomeracji warszawskiej doszedł do takiego stanu, że w gminach przylegających do stolicy (takich jak Piaseczno czy Lesznowola) zaczyna brakować gruntów pod nowe budownictwo i w związku z tym w kolejnych latach suburbanizacja dotykać będzie w większym niż obecnie stopniu gminy położone dalej od Warszawy – takie jak np. Grójec.

Górny Śląsk, Wielkopolska…

Godnym byłoby także m.in. rozważenie wybudowania linii normalnotorowej w śladzie rozebranej kilka lat temu wąskotorówki Nasielsk – Pułtusk. Poza Mazowszem z kolei, rozpatrzeć należałoby m.in. wykorzystanie do nowych celów dawnych szlaków sieci kolei wąskotorowych na Górnym Śląsku. Z kolei jeśli rozrost aglomeracji poznańskiej w kolejnych latach będzie postępował w kierunku Gniezna (co nie jest wykluczone, biorąc pod uwagę, że obecnie pociągi Kolei Wielkopolskich pokonują 45-kilometrowy odcinek Poznań-Gniezno w 35 min), być może zasadnym stanie się nowe spojrzenie na wykorzystanie trasy gnieźnieńskiej wąskotorówki (w kierunku Powidza). Pamiętać też należy, że nie tylko Grójec i Pułtusk, ale także np. Rawa Mazowiecka i Przasnysz to duże ośrodki powiatowe leżące w centralnej Polsce, do których nigdy nie doprowadzono kolei normalnotorowej, natomiast w dalszym ciągu posiadają one trasy wąskotorowe.
Biorąc pod uwagę także trasy rozebrane w ostatnich latach, w Polsce doliczyć się można ok. 30 pojedynczych linii bądź sieci kolei wąskotorowych. Większość z nich znajduje się z dala od dużych aglomeracji i głównych szlaków komunikacyjnych, a w takiej sytuacji koncepcja „trzeciej szyny” absolutnie mija się z celem, gdyż tego rodzaju inwestycja nie gwarantowałaby odpowiednich potoków podróżnych. Istnieje jednak kilka wyjątków, nad których przyszłością funkcjonowania warto byłoby się w niedalekiej przyszłości poważnie zastanowić.