Nowy Wiedeń Główny: Jak tory zamieniły się w nowoczesną dzielnicę

Witold Urbanowicz: Jaki był główny cel projektu budowy nowego dworca?

Hans-Christian Heintschel, rzecznik projektu Wien Hauptbahnhof ze strony miasta Wiedeń: Od dawna była dyskusja o budowie dworca centralnego w Wiedniu – wcześniej mieliśmy tylko dworce czołowe dla kierunków wschodniego, zachodniego, północnego i południowego. Pierwszym krokiem było połączenie tych kierunków. W latach 80. i 90. zbudowaliśmy ok. 26 km tunelu łączącego południe z zachodem. Rozważano, gdzie najlepiej ulokować nowy dworzec centralny. Pod koniec lat 90. było już jasne, że zbudujemy go tutaj – to, w porównaniu do innych lokalizacji, było najłatwiejszym rozwiązaniem.

Skoordynowanie tak wielkiej inwestycji musiało być sporym wyzwaniem. Jak wyglądało planowanie i jak udało się pogodzić różne interesy zaangażowanych w projekt stron?

Na początku XXI w. były pierwsze pomysły dot. master planu, jeżeli chodzi o zagospodarowanie tego obszaru. W grudniu 2004 r. plan zagospodarowania był w radzie miasta. W następnych latach intensywnie wszystko było planowane. Strony – miasto, ÖBB i Ministerstwo Infrastruktury – podpisały porozumienie, które zawierało zdefiniowanie wszystkich kroków i podziału odpowiedzialności oraz środków. My płacimy ok. 500 mln euro za projekt – w tym ok. 40 mln na stację, a resztę na budowę dzielnicy mieszkaniowej, parku, szkół (w tym dla 1100 uczniów na poziomie podstawowym), infrastruktury, oświetlenia, dróg. Szacujemy, że prywatne firmy, jak Erste Bank, wydały ok. 2-2,5 mld euro. Natomiast koszt budowy samej stacji to 1 mld euro. To ogromne pieniądze.

W mieście mieliśmy 25 departamentów zaangażowanych w ten projekt. Powodem sukcesu było zbudowanie dobrych struktur zarządzania i komunikacji pomiędzy nami, stroną kolejową i prywatną. Ważna jest dobra atmosfera między partnerami – służy to sprawnemu rozwiązywania problemów.

Jak ustalano funkcje dla tego obszaru?

Decyzja została podjęta w grudniu 2004 r. Południową część przeznaczono na zabudowę mieszkaniową. Wiedeń się rozrasta. Niedługo przekroczymy ok. 2 mln mieszkańców. Potrzebujemy przede wszystkim mieszkań i pracy. Nie mamy problemów z innymi kierunkami rozwoju – np. z mobilnością, wodą.

W sumie wybudujemy ok. 5500 mieszkań. W tej chwili ok. 1200 lokali jest gotowych. W lipcu 2013 r. wprowadzili się tutaj pierwsi mieszkańcy. Teren ten wygeneruje ok. 20 tys. miejsc pracy.

Jak przebiegały prace przy realizacji nowego dworca?

ÖBB zaczęły oczyszczać teren ze starej zabudowy ok. 2007-2008 r. W grudniu 2009 r. ostatni pociąg odjechał z Südbahnhof i zaczęła się rozbiórka dworca. Jednocześnie trwały prace nad warunkami środowiskowymi, stąd np. decyzja o transporcie ok. 90% materiałów za pomocą kolei. Reszta – ciężarówkami. Większość materiału i gruzu, pochodzącego z rozbiórek, jest użyta na tym obszarze – różnica poziomów między wschodnią a zachodnią częścią to cztery metry.

Budowę zaczęliśmy w styczniu 2010 r. – początkowo prace były prowadzone 24 godzin na dobę. Początkowo widok był niesamowity: nic tutaj nie było. Trudno było sobie wyobrazić co gdzie będzie znajdowało się na tak wielkim obszarze. Stworzyliśmy wieżę widokową „bahnorama” – to był dobry punkt informacyjny, z niesamowitym widokiem. Stanowiła ona ważny punkt w komunikacji. Punkt ten – w okresie od sierpnia 2010 r. do grudnia 2014 r. – odwiedziło 350 tys. osób.

Współczesne dworce łączą obsługę pasażera z funkcjami komercyjnymi. Jak udało się znaleźć równowagę?

To nie nasza działka, tylko ÖBB, które odpowiadało za część dworcową. Dobrym przykładem jest jednak Westbahnhof, który został odnowiony w ostatnich latach. Tam również jest połączenie handlu i funkcji kolejowych.

Natomiast jedną z naszych decyzji było to, że tereny bezpośrednio po południowej, jak i północnej stronie będą wolne od jakiejkolwiek małej zabudowy – nie będziemy mieć więc budek z kiełbaskami czy kebabami. Mamy problem z alkoholikami i bezdomnymi, dlatego też nie mamy nic w tej przestrzeni, co mogłoby służyć rozwojowi niepożądanych zjawisk społecznych. Mamy też pracowników socjalnych dla tej stacji. Są oni wspólne opłacani przez nas, ÖBB, jak i sklepy. Obecnie nie mamy tutaj żadnych problemów społecznych. Na wschodzie w okolicach 2016 r. otworzymy centrum dla bezdomnych, bez możliwości spania.

Czy inwestycja wpłynęła na otoczenie i mieszkańców miasta?

Zanim zaczęliśmy zagospodarowywać teren, ten obszar nie był najlepszym adresem w mieście. Także stary dworzec nie był najlepszą wizytówką naszego miasto. Teraz to nowoczesny obszar. Sporo osób przyjeżdża tutaj na zakupy, ale na razie to mała zmiana. Duża będzie pod koniec roku, kiedy wszystkie pociągi będą tędy przejeżdżać. Zmienia się też struktura społeczna okolicznych dzielnic. Nowi mieszkańcy są lepiej wykształceni, podczas gdy wcześniej te okolice były zamieszkiwane przez bardziej biednych ludzi. To też ma duży wpływ.

Co roku robimy wycieczki rowerowe. Zawsze jestem zaskoczony jak wiele mieszkańców Wiednia nie było w tym rejonie. Chcą wiedzieć, gdzie jest ten nowy Dworzec Główny i co tutaj się dzieje. Wiedeńczycy w dużej części są konserwatywni – przyjadą tutaj, żeby rozpocząć podróż, ale jeżeli nie będą nigdzie podróżować pociągiem, to raczej nie odwiedzą tego obszaru.

Jakie innowacyjne rozwiązania z zakresu smart-city można tutaj spotkać?

W środku obiektów używamy geotermię. Na dachu mamy fotowoltaikę. Ponadto na etapie planowania założyliśmy wysokie standardy, jeżeli chodzi o infrastrukturę rowerową. Tego lata otworzymy stację wypożyczania rowerów na ok. 1000 rowerów, z możliwością dokonywania napraw. Nie mamy tutaj dużo miejsca dla samochodów, parking podziemny jest niewielki – na ok. 600 miejsc. Ludzie pracujący i mieszkający w nowej dzielnicy nie mają za bardzo korzyści z podróżowania samochodem. Wysyłamy komunikat: najlepiej korzystać z dworca za pomocą komunikacji miejskiej.

Jakie rozwiązania komunikacyjne wprowadzono do obsługi zagospodarowywanego obszaru?

Wykorzystaliśmy wszystkie wcześniej dostępne w tym miejscu środki transportu. Dostosowaliśmy tylko miejsce wsiadania i wysiadania dla linii tramwajowych i autobusowych. Choć Südbahnhof został zamknięty wcześniej, wciąż w tym rejonie funkcjonował wschodni terminal. Zmiany wprowadziliśmy w grudniu 2012 r., gdy część nowego dworca została otwarta w zamian za ten wschodni terminal. Ponadto tramwaje linii D przejeżdża przez wschodnią część dworca. W 2018 r. przedłużymy ją o ok. 1,5 km przez nową dzielnicę mieszkaniową, równolegle do parku.