Krakowska Masa Krytyczna zmienia formułę. Kto pójdzie w jej ślady?

Historia rowerowych Mas Krytycznych sięga początku lat 90. Pierwsze tego rodzaju wydarzenie miało miejsce w San Francisco, gdzie grupa przypadkowych rowerzystów zdecydowała się na spontaniczny przejazd przez miasto. Zwyczaj rozprzestrzenił się w Stanach, po czym przeniósł się do Europy, Australii i Azji.

Skąd wzięła się nazwa imprezy? Wywodzi się z fizyki. Określa minimalną masę, w której reakcja rozszczepienia przebiega w sposób łańcuchowy (każde jedno rozszczepienie jądra atomowego inicjuje kolejne). Fizykę cząstek przeniesiono na grunt transportu miejskiego. W miastach chińskich piesi i rowerzyści chcący przedostać się na drugą stronę jezdni muszą czekać, aż utworzą grupę na tyle dużą, że wytworzy się „masa krytyczna” zmuszająca jadące auta do zatrzymania i przepuszczenia niezmotoryzowanych uczestników ruchu.

Taka jest właśnie geneza rowerowych Mas Krytycznych. Są swoistą manifestacją, mającą zwrócić uwagę na fakt, iż rowerzyści stanowią liczną grupę oraz zainicjować zmiany w mentalności i infrastrukturze. Cykliści – podobnie, jak piesi czy kierowcy – chcą komfortowo i bezpiecznie poruszać się po mieście.
Tradycja Mas Krytycznych dotarła również do Polski. Pierwsze tego rodzaju imprezy odbyły się w drugiej połowie lat 90. w Opolu, Warszawie, Łodzi i Gorzowie Wielkopolskim. Masa krakowska narodziła się kilka lat później – w maju 2005 roku. 10 lutego 2015 roku, po dziesięciu latach działalności, stowarzyszenie Kraków Miastem Rowerów (organizator wydarzenia) ogłosiło zakończenie działalności Masy w dotychczasowej formie. Od tej pory – zamiast comiesięcznych przejazdów w ostatnie piątki miesiąca – rowerzyści będą mogli uczestniczyć w Masowych Przejazdach Rowerowych, organizowanych co trzy miesiące w soboty.

Nowy etap

Z jakich powodów Masa w stolicy małopolskiego zrezygnowała z comiesięcznych, piątkowych przejazdów?

Przede wszystkim – w wyniku postawy mieszkańców Krakowa. Konieczność rozwijania bezpiecznej, komfortowej infrastruktury rowerowej stała się dla krakowian oczywistością. W maju ubiegłego roku aż 85% krakowian głosujących w lokalnym referendum opowiedziało się za rozbudową sieci tras dla cyklistów. Tak dobry wynik pozytywnie zaskoczył nawet osoby od lat zabiegające o to, by stolica małopolskiego była przyjazna użytkownikom dwóch kółek. Wśród nich był Marcin Hyła, prezes Miast dla Rowerów, który cała sprawę skomentował w następujący sposób:

„Masa w Krakowie nie znika (a raczej przekształca się) dlatego, że powstały lub zostały obiecane wszystkie niezbędne udogodnienia rowerowe. Masa Krytyczna nie jest – jak można mylnie przypuszczać – konfliktem rowerzystów z władzą. Masa Krytyczna to relacja rowerzyści – społeczeństwo. Społeczeństwo Krakowa w sposób ostateczny zaakceptowało Masę, potwierdzając to w referendum. Reakcja łańcuchowa nastąpiła, lawina ruszyła. Dalsze funkcjonowanie Masy w obecnym kształcie byłoby przekonywaniem przekonanych.”

Głośne „tak” w referendum pociągnęło za sobą utworzenie specjalnego zespół roboczego, w którego skład wchodzili m.in. członkowie stowarzyszenia Kraków Miastem Rowerów. Zespół rekomendował wydanie na budowę wydzielonych dróg rowerowych aż 145 mln zł do 2019 roku. Rekomendację poparło 7 z 8 lokalnych kandydatów na prezydenta. Oznacza to, iż w ciągu najbliższych lat magistrat będzie corocznie wydawał ok. 30 mln zł na rozwój sieci tras dla cyklistów. Tak znaczna kwota z pewnością pozwoli w znacznym stopniu usprawnić komunikację, na stałe odmieniając rowerowe oblicze miasta.

Kraków nie jest pionierem, jeśli chodzi o zmianę formuły Mas Krytycznych (w ubiegłym roku zasady zmienił przejazd w Szczecinie). Stolica Małopolski jest jednak pierwszą, która zdecydowała się na tego rodzaju krok z powodu osiągnięcia założonych celów.

Kraków przykładem?

Czy Masy w innych miastach Polski pójdą śladem Krakowa i w najbliższym czasie zmienią swoją formułę? Wszystko zależy od tego, na ile poważnie temat rowerów potraktują lokalni urzędnicy. Ideą Masy jest chęć zwrócenia uwagi na problemy rowerzystów. W momencie, w którym dana miejscowość stworzy lub złoży stosownie odzwierciedlone w planach i funduszach deklaracje stworzenia spójnej, bezpiecznej i komfortowej sieci tras, impreza z założenia ulega samorozwiązaniu.

Trudno powiedzieć, by którekolwiek polskie miasto stało w podobnej pozycji, co Kraków. Jakość naszej infrastruktury rowerowej ulega systematycznej poprawie, jednak w żadnej innej miejscowości urzędnicy nie zdeklarowali chęci przekazania tak znacznych kwot na realizację wieloletniego planu rozwoju udogodnień dla cyklistów. Z drugiej strony – istnieje duże prawdopodobieństwo, że obywatele innych miast zapytani o inwestowanie w ruch rowerowy odpowiedzieliby podobnie, jak mieszkańcy Krakowa. Dwa kółka na dobre przebiły się do społeczno-politycznego mainstreamu. Dowodów nie trzeba szukać daleko – wystarczy przypomnieć sobie, jak często przewijały się w trakcie tegorocznej kampanii przed wyborami samorządowymi.

Pozostaje mieć nadzieję, że decydenci z innych miast potraktują koniec krakowskiej Masy w dotychczasowej formie jako zachętę do naprawdę poważnego potraktowania kwestii transportu rowerowego i opracowania odpowiednich planów, mających uczynić poszczególne miejscowości przyjaznymi użytkownikom jednośladów. Taki krok z pewnością się opłaci – nie tylko politycznie.