Prof. Janiak: Łódź Fabryczna kolejną wizytówką miasta

Roman Czubiński, Rynek Kolejowy: Jakie najważniejsze wyzwania architektoniczne stoją w najbliższym czasie przed Łodzią i jej władzami?

Prof. Marek Janiak: Najważniejsze problemy i wyzwania zarówno na poziomie urbanistycznym, jak i architektonicznym opisałem w Strategii przestrzennego rozwoju Łodzi 2020+. Jedną z podstawowych powinności dzisiejszego pokolenia łodzian jest zachowanie w dobrym stanie dziedzictwa materialnego, które pozostawiła nam historia. Dzieło i dorobek poprzednich pokoleń, które stworzyły wielką Łódź, są fundamentem tożsamości naszego Miasta – na nim trzeba budować teraźniejszość i przyszłość. Łódź musi przyjąć model rozwoju do wewnątrz nie dlatego, że jest on modny, ale dlatego, że jest jedyną szansą przeżycia Miasta. Wykorzystanie istniejących zasobów Miasta jest kluczowe dla jego zrównoważonego rozwoju oraz wydajności funkcjonalno-ekonomicznej całej Łodzi.

Dziś czytelnym śladem obecności w Łodzi społeczności wieloetnicznej i zróżnicowanej religijnie jest jedyny w swoim rodzaju, autentyczny zespół historyzujących, eklektycznych oraz secesyjnych kamienic z przełomu XIX i XX wieku oraz obiekty indywidualne, takie jak pałace, wille, obiekty sakralne i zespoły fabryczne. Wszystkie te budowle są swoistymi symbolami wielonarodowej oraz wielowyznaniowej Łodzi, a przede wszystkim czynią ją Miastem wyjątkowym, o unikalnym nie tylko w skali Polski, ale nawet w skali Europy, krajobrazie architektonicznym. Właściwa ochrona tego dziedzictwa ma zatem znaczenie nie tylko kulturowe, ale także wymiar gospodarczy, społeczny i ekonomiczny, przyciągając przedsiębiorstwa, wysoko wykwalifikowany kapitał ludzki, nowych mieszkańców oraz turystów.

Dlatego też za priorytetowe należy uznać te działania, które doprowadzą do poprawy stanu obiektów i obszarów zabytkowych tak, aby rozwój urbanistyczny opierał się na dziedzictwie kulturowym, a jednocześnie wzmacniał jego atrakcyjność i konkurencyjność.

Jaka – z punktu widzenia architekta – powinna być relacja między Nowym Centrum Łodzi a historyczną częścią miasta?

Obszar Nowego Centrum Łodzi dzieli się na trzy strefy. Podział ten wynika z historii rozwoju projektu oraz różnej definicji przestrzeni w każdej ze stref zaznaczonych na mapie.

Strefa I, której koncepcja zagospodarowania jest oparta o projekt Roba Kriera, stanowi teren, na którym będzie się toczyć całodobowe życie tego obszaru dzięki zrównoważonemu rozwojowi funkcji kulturalnych, komercyjnych i mieszkaniowych. Tym celom służyć ma realizacja projektów: rewitalizacja EC-1 i jej adaptacja na cele kulturalno-artystyczne, Specjalna Strefa Kultury, rynek, Brama Miasta oraz centrum festiwalowo-kongresowe. Istotnym czynnikiem zmian urbanistycznych i społecznych w tym obszarze jest przebudowa dworca Łódź Fabryczna wraz z węzłem multimodalnym i nowym układem komunikacyjnym.

W kształtowaniu nowej zabudowy są możliwe pewne odstępstwa od zasad kształtowania zabudowy w Strefie Wielkomiejskiej. Przejawiają się one w postaci nowych dominant przestrzennych, znaczeniowych, kulturowych, a nawet symbolicznych, które powinny stać się kolejną wizytówką Miasta, w postaci budynku Dworca Multimodalnego Łódź Fabryczna czy Bramy Miasta. Muszą jednak wynikać ze struktury kontekstu, w którym się znalazły. Strefa ta jest generatorem odważnego otwierania się na przyszłość.

Strefa II to obszar, na którym mają być realizowane przedsięwzięcia komercyjne z uwzględnieniem programów rewitalizacyjnych mających na celu zachowanie historycznych obiektów i stworzenie struktury urbanistycznej, dobrze zdefiniowanej w swojej „miejskości” i powiązanej z sąsiednim obszarem.

Strefa III to obszar gęstej zabudowy historycznej z przełomu XIX i XX wieku w postaci kwartałów wielkomiejskich, priorytetowych dla lokalnego programu rewitalizacji 2014-2020. Koncepcja zagospodarowania tego obszaru oparta jest o warsztaty „Zszywanie Miasta” z 2011 roku. Strefa ta stanowi łącznik między nową zabudową a jej historycznym otoczeniem.

W jaki sposób Nowe Centrum Łodzi będzie wpisywało się w strategię „rozwoju miasta do środka”?

Nowe Centrum Łodzi jest przestrzenią kluczową dla współczesnego rozwoju Miasta. Jest bardzo ważnym składnikiem Strategii Przestrzennej, bowiem obejmuje obszar w urbanistycznym sercu Łodzi i ma doprowadzić do „zacerowania” tkanką miejską dotychczasowej „rozpadliny urbanistycznej”, jaką były do tej pory tereny kolejowe. Z całą pewnością od zawsze był to obszar dezintegrujący wschodnią część centrum Łodzi (Strefy Wielkomiejskiej).

Usytuowanie NCŁ czyni je najważniejszym i najatrakcyjniejszym terenem inwestycyjnym. Tutaj może i musi spotkać się współczesność i nowoczesność z historią, na możliwie najlepszym i najbardziej kreatywnym poziome na miarę XXI wieku.

Linie kolejowe z jednej strony stymulują rozwój miasta, z drugiej jednak często komplikują jego rozwój przestrzenny, choćby przecinając ulice. W jaki sposób powinno się rozwiązywać tego rodzaju problemy?

Każdy rodzaj komunikacji rozwija miasto. Jednak obecnie należy tak projektować przebieg sieci, by nie niszczyła historycznych struktur i nie tworzyła kolizji z innymi systemami, np. musi być stosowana wielopoziomowość skrzyżowań, jeśli nie da się ich uniknąć, w taki sposób, żeby nie tamować ruchu w mieście przy okazji przejeżdżającego pociągu.

Niedawno pokazano wizualizację nowego dworca Łódź Fabryczna. Czy według pana projektanci obiektu w odpowiedni sposób pogodzili wymogi nowoczesności z chęcią nawiązania do historii miejsca?

W projekcie zostało zrealizowane absolutne minimum „nawiązania do historii miejsca”, a jest nim odtworzenie współcześnie historycznych elewacji, jednak nie w pierwotnym miejscu i poważnie przekształconych.

Zasiada pan w Radzie Programowej Kongresu Kolejowego. Na jakie zagadnienia powinno się, Pana zdaniem, zwrócić szczególną uwagę podczas obrad?

Przyjęcie ostatecznego i niezmiennego już w przyszłości docelowego modelu kolei w Polsce konwencjonalnych i dużych prędkości, oczywiście z ważnym węzłem w Łodzi. Istotne jest sprawne połączenie prężnie rozwijających się miast Polskich zarówno między sobą, jak i z innymi miastami europejskimi. Kolej w Polsce ma obecnie ogromne możliwości rozwoju, stąd istnienie Łodzi na szlaku łączącym Moskwę z Berlinem jest dla naszego kraju priorytetowe, szczególnie w kontekście podłączenia Polski do sieci kolei dużych prędkości.
W kontekście lokalnym ważne jest podniesienie takich tematów jak: dalsze możliwości usprawnienia przepustowości węzła kolejowego Łódź, perspektywy rozwoju tunelu średnicowego, przebieg sieci TEN-T, KDP przez Łódź do Poznania, Łódzka Kolej Regionalna w kontekście obszaru metropolitalnego i jej wpływu na przemieszczenia ludności oraz integracja całego systemu transportowego.

Obrady Kongresu będą toczyły się w budynkach dawnej elektrociepłowni EC-1, którą po rewitalizacji uznano za Bryłę Roku. Czy uważa pan to wyróżnienie za zasłużone?

Moim zdaniem EC-1 otrzymała tytuł Bryły Roku absolutnie zasłużenie! Jednakże równolegle powinna zostać utworzona osobna kompleksowa kategoria honorująca całokształt struktury urbanistycznej. Takie wyróżnienie definitywnie powinno zostać przyznane całemu zabytkowemu centrum Łodzi – tzw. Strefie Wielkomiejskiej – XIX-wiecznemu miastu o powierzchni 1400 hektarów i z ok. 10 tysiącami obiektów powstałych do 1945 r. To bez wątpienia największy zabytkowy fragment dużego miasta w Polsce.

---

Kongres Kolejowy (w tym roku odbędzie się 9 października w Łodzi) to największe i najbardziej prestiżowe wydarzenie konferencyjne poświęcone branży transportu szynowego w naszym kraju. Podczas ubiegłorocznej edycji, 5 listopada 2013 r., w Warszawie spotkało się ponad 600 przedstawicieli biznesu, menadżerowie, jak również politycy najwyższego szczebla i samorządowcy, zainteresowani rozwojem transportu kolejowego i jego pozytywnym wpływem na całość polskiej gospodarki. III Kongres Kolejowy cieszył się także ogromnym zainteresowaniem mediów, nie tylko tych branżowych, ale także ogólnopolskich. Wydarzenie stało się okazją dla dziennikarzy do pozyskania kluczowych informacji na temat bieżących wydarzeń w sektorze. Kongres Kolejowy 2014 będzie pierwszą odsłoną największego spotkania przedstawicieli branży kolejowej z politykami szczebla centralnego i lokalnego, która odbędzie się poza Warszawą. Głównymi tematami obrad będą: inwestycje infrastrukturalne w unijnej perspektywie budżetowej 2014-2020, konkurencyjność przewozów pasażerskich oraz nowo powoływane wojewódzkie spółki kolejowe.