Według ankiety częstochowianie nie chcą tramwaju. Rzeczywiście?

Przypomnijmy – w pierwszej połowie bieżącego roku częstochowski magistrat zatrudnił gdańską firmę StarITS do przeprowadzenia badań preferencji komunikacyjnych, których wyniki mają posłużyć m.in. do opracowania planu mobilności miejskiej oraz do optymalizacji funkcjonowania sieci komunikacji miejskiej. Pytania ankiety wzbudziły wiele emocji. Komentatorzy znający podstawy metodologii badań społecznych zarzucali niespójną kafeterię pytań, z kolei inni wskazywali na ich sugestywny wydźwięk.

Małe zainteresowanie?

Wątpliwości budził też sposób prowadzenia badań – ankieterzy mieli odwiedzić 2000 mieszkańców, przy oficjalnym zaludnieniu miasta na poziomie 230 tysięcy. Nie wiadomo było, w jaki sposób dobrano populację badawczą. Do dziś nie otrzymaliśmy odpowiedzi na to, postawione jeszcze w maju, pytanie. Ankietę papierową uzupełniała wersja elektroniczna, udostępniona później względem pierwszej i zakończona znacznie wcześniej, bo... cieszyła się zbyt dużym zainteresowaniem. Mimo to wyniki badań oparto jedynie na ankietach papierowych. Uwzględniano tylko te ankiety, które miały wypełniony „dzienniczek podróży”, czyli zestaw szczegółowych pytań o podróże do domu, pracy i szkoły, w odpowiedzi na które należało podać ulicę początkową i docelową wraz z godzinami. Przez wyuczoną ostrożność wielu – co wiadomo po powszechnych w czasie badań komentarzach – odmawiało udzielenia odpowiedzi zarzucając zbytnią ingerencję w prywatność. Nie wiadomo też, ile tą drogą wyeliminowano ankiet.

Dopuszczeni do głosu

W części dotyczącej komunikacji miejskiej pojawiło się jedno pytanie mówiące wprost o rozbudowie sieci tramwajowej, ale tylko jako jeden z wariantów stojących w opozycji do remontu zdezelowanej sieci, przyspieszenia, wyciszenia i unowocześnienia tramwajów. Kiedy jeździ się na co dzień starą stopiątką po krzywych szynach, o wytypowanie wskazań nie trudno.

W ten sposób spośród ankiet uwzględnionych w badaniu, a następnie dopuszczonych do głosu w tej sprawie – bo w tym zakresie brano pod uwagę tylko mieszkańców dzielnicy Parkitka – za rozbudową sieci opowiedziało się 99 osób. Głosy pozostałych mieszkańców miasta w ogóle pominięto, chociaż oni też korzystaliby z tego połączenia. W zasięgu postulowanej trasy oprócz trzech osiedli blokowych (i terenu pod budowę czwartego) znalazły się też szpital wojewódzki, dwie przychodnie lekarskie i miasteczko akademickie dwóch państwowych uczelni oraz co najmniej trzy wielkopowierzchniowe placówki handlowe, z czego dwie jako jedyne w mieście reprezentujące własną markę.

Jeśli o osiedlach blokowych mowa, to w zasięgu trasy – uwzględniwszy europejską normę oddziaływania przystanku w promieniu 400 metrów – znalazłyby się trzy duże osiedla blokowe. Jedno z nich znajduje się na obszarze sąsiedniej dzielnicy, przez którą postulowana trasa miała wieść, ale ewentualnych postulatów tych mieszkańców nie uwzględniono.

Złożona w tym samym czasie petycja do władz miasta popierająca rozbudowę sieci zebrała ponad 6 tysięcy zwolenników.

Nowych połączeń nie trzeba

Jednym z argumentów negujących budowę nowej trasy była kolejna interpretacja wybranych odpowiedzi, wedle której mieszkańcy – znowu tylko dzielnicy Parkitka – nie zgłaszali potrzeb ustanawiania nowych połączeń komunikacyjnych, a właśnie w takim kontekście rozpatrywano kwestię budowy trasy tramwajowej.

O ile mieszkańcy mają prawo nie znać się na inżynierii komunikacyjnej, to pracownia badawcza, która ankietę poprzedziła badaniem dokumentów, powinna wziąć pod uwagę, że postulowany nowy szlak tramwaju idealnie pokrywa się z trasami silnie obciążonych linii autobusowych i to właśnie te połączenia tramwaj miałby zastąpić – zgodnie ze sztuką doboru trakcji, gdzie po osiągnięciu możliwości przewozowych autobusów proponuje się tramwaj, jako środek o wyższej przepustowości. Wobec tego postulowana trasa tramwajowa nie miała być niczym innym, jak elektryfikacją i wyciszeniem obecnie funkcjonujących tras autobusów. Jako, że za ich sprawą dzielnica jest dobrze skomunikowana, to faktycznie, nowych połączeń jej nie potrzeba.

Według StarITS tramwaj byłby niewykorzystany, a więc nieopłacalny. Tymczasem mapa podróży dla tej dzielnicy zawarta w prezentacji wyników jasno dowodzi, że natężenie podróży z dzielnicy i do dzielnicy Parkitka idealnie pokrywa się z punktami, które miała połączyć nowa trasa tramwajowa. A pamiętajmy, że nie uwzględniono generatorów ruchu w sąsiedniej dzielnicy Tysiąclecie!

Taniej autobusem?

Duch lobby oponiarskiego (patrz: Amerykański spisek antytramwajowy) zdaje się dobrze żyć w Częstochowie. StarITS proponuje dobrze wykorzystać linie autobusowe. Tu funkcjonuje dobrze znana z amerykańskiego pogromu tramwajowego teza, że autobus jest bardziej elastyczny od tramwaju i równie zgodnie przemilcza się fakt, że w tym mieście autobusy stoją w korkach, a tramwaje mają wszędzie wydzielone torowiska. Historia kołem się toczy...

Jak na ironię, StarITS przyznała, że mieszkańcy skarżą się na długie czasy przejazdów autobusów. Ale zdając się pozostawać ślepymi na fakt korkowania autobusów, badający proponują... utworzenie autobusowych linii pospiesznych funkcjonujących w oparciu o przystanki na żądanie. Warto zauważyć, że Częstochowianie nie znają ani linii pospiesznych, ani przystanków na żądanie. Widok autobusu nie zatrzymującego się na przystanku na pewno nie zachęci do dalszego korzystania z komunikacji miejskiej, choć w innym miejscu StarITS sygnalizuje, że trzeba ją uczynić bardziej atrakcyjną dla mieszkańców.

Brakuje odpowiedzi

Zarówno nieznającym tajników inżynierii komunikacyjnej, jak i zainteresowanym ideą rozbudowy sieci tramwajowej respondentom pozostawiono jedynie pytania otwarte, w których można było wskazać rozbudowę sieci tramwajowej – jeżeli wpadli na taki pomysł, to go wpisali.

Obserwatorzy zgodnie twierdzą, że ujawniono niepełne dane. Nie ujawniono na przykład, jakie padały odpowiedzi w pytaniu otwartym, gdzie inspirowani licznymi lokalnymi kampaniami społecznymi respondenci mieli zgłaszać potrzebę budowy nowej trasy. Nie ujawniono też, jak kształtowały się wyniki „pomocniczej” ankiety elektronicznej – wypełnianej przez faktycznie zainteresowanych tematem mieszkańców.

Zwróciliśmy się do zleceniodawcy badań – władz Częstochowy – o udostępnienie pełnych wyników lub surowych danych celem pełnego ich opracowania. Dlatego do tematu wrócimy.