Słowacja: Koleją darmowo, ale nie wszędzie

Dziś Słowacja kojarzona jest często jako państwo bardzo sprzyjające rozwojowi transportu szynowego, głównie za sprawą wprowadzonego w zeszłym roku nowego taryfikatora ulg. Na jego podstawie bardzo wielu mieszkańców kraju może podróżować pociągami osobowymi, pospiesznymi i ekspresowymi, a także EC (czyli wszystkimi poza InterCity i prywatnymi dalekobieżnymi) bez opłat, pobierając w kasie jedynie bilet zerowy wystawiany na podstawie specjalnych legitymacji stanowiących rodzaj karty wolnej jazdy. Nowy system objął już m.in. studentów czy emerytów, a co jakiś czas pojawiają się propozycje rozszerzania grupy uprawnionych.

Rzadko kiedy pamięta się jednak, że po rozpadzie Czechosłowacji Słowacy przyjęli zupełnie inny model kształtowania siatki połączeń niż Czesi. O ile w Republice Czeskiej ruch planowy utrzymany został na znakomitej większości odziedziczonych po okresie socjalizmu tras, a zawieszenia ruchu do dziś są sporadycznymi, jednostkowymi przypadkami, o tyle współczesna sieć kolei pasażerskiej Słowacji ukształtowała się w zasadzie dopiero na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku.

25 tras zlikwidowanych jednego dnia

Aż do 2012 roku dość konsekwentnie prowadzono tam bowiem politykę ograniczania ruchu na liniach o charakterze typowo lokalnym. W ich efekcie np. spośród aż dziewięciu tras odchodzących od biegnącej wzdłuż południowej granicy kraju linii Zwoleń – Koszyce dziś w ruchu pasażerskim czynne są jedynie dwie. Największa w historii fala cięć przeprowadzona była jednak w lutym 2003 roku (głównie na liniach, na których zawieszenie ruchu planowano lub przeprowadzono i przywrócono go po krótkiej przerwie dwa lata wcześniej). Skala ograniczeń była – jeśli pamiętać, że Słowacja jest przeszło sześciokrotnie mniejsza i niemal ośmiokrotnie mniej ludna niż Polska – bezprecedensowa.

Pomimo dużych protestów jednego dnia ruch zawieszono bowiem na aż 25 odcinkach. Spośród nich na aż piętnastu ruchu planowego nigdy nie wznowiono. Ze znacznej części z pozostałej dziesiątki ruch zniknął raz jeszcze – tak stało się np. na linii nr 134 Šaľa – Neded w rejonie poważskim, która odgałęzia się od magistrali prowadzącej z Bratysławy na Węgry niespełna 60 km od stolicy. Przerwa w ruchu trwała tam niecałe cztery miesiące.

Ostatni kurs o piątej. Rano.

Na lokalnej trasie jeszcze w 2002 roku kursowało aż siedem par pociągów. Po reaktywacji ruch nigdy nie był już tak bogaty i stopniowo topniał. W roku 2008 dziewiętnastokilometrową linię obsługiwały już tylko dwie pary połączeń, a terminy ich kursowania ograniczono do dni roboczych. Taki stan utrzymał się do końca funkcjonowania linii – do 10 grudnia 2010. Formalnie przewozy utrzymano tam jeszcze przez rok, ale pociąg zastąpiony został autobusem, a ofertę ograniczono do... jednej pary, i to kursującej w dość zaskakujących godzinach – o 5:20 z Šaľi i o 5:59 z Nededu. Przewoźnik – Železničná spoločnosť Slovensko (ZSSK) – tłumaczył swoją decyzję zwiększonymi kosztami obsługi.

Inaczej niż w Polsce, znaczna część zamkniętych tras wciąż jest przejezdna. Pozwala to na sporadyczne uruchamianie tam okazjonalnych pociągów – tak jak 30 sierpnia tego roku, kiedy na opuszczonej stacji Neded, pod zrujnowanym budynkiem dworcowym, skończył bieg pierwszy od wielu miesięcy pociąg z pasażerami – kurs ze Zwolenia. Techniczna możliwość prowadzenia powolnego ruchu nie zmienia jednak faktu, że bardzo duże ułatwienia taryfowe nie odwróciły fizycznego odcięcia znacznej części kraju od sieci kolejowej.