AlFaBet HypErloOpa

Alandzkie wyspy – fińskie wyspy na Bałtyku położone w połowie drogi między Finlandią a Szwecją. Ma przez nie przechodzić linia hyperloopa łącząca Helsinki ze Sztokholmem. 500-kilometrowy odcinek byłby o tyle niezwykły, że tuba częściowo prowadziłaby dnem morza. Wspólny projekt KPMG i FS Links był odpowiedzią na inicjatywę Hyperloop One w poszukiwaniu miejsc na świecie, gdzie tego rodzaju środek transportu byłby przydatny.

Brogan BamBrogan – wąsaty współzałożyciel Hyperloop One, wcześniej pracujący jako jeden z głównych inżynierów w SpaceX, który znany jest ze swojego przedziwnego nazwiska. Urodził się jako Kevin Brogan, ale po poślubieniu niejakiej Bambi Liu wspólnie z małżonką postanowili połączyć swoje oba nazwiska. Z Hypeloop One zdążył się już zresztą pokłócić i odejść. W sądzie leżą wzajemne pozwy o sabotowanie pracy i mobbing.

Carbon Workshop – założona w zeszłym roku firma inżynierów, którzy poznali się na studiach. Jej wystawowym towarem jest portfel z włókien węglowych, które blokują możliwość niepożądanego, bezprzewodowego sczytania danych z karty, ale nie blokują sygnału radiowego, więc przechodząc przez bramkę metra, nie trzeba wyciągać karty miejskiej z portfela. Po godzinach, w ramach projektu HyperPoland, zaprojektowali też kapsułę hyperloopa, z którą dostali się do finału ogólnoświatowego konkursu zorganizowanego przez Elona Muska.

Drogo? Niekoniecznie. Elon Musk wymyślił, że koszt budowy jednej mili hyperloopa między San Francisco a Los Angeles wyniesie 11,5 mln dol. W praktyce dubajski hyperloop będzie najpewniej kosztował pięciokrotnie więcej, a wydatki na miejscami nadziemny, a gdzieindziej podwodny hyperloop Helsinki – Sztokholm szacuje się na podobnym poziomie. Warto jednak pamiętać, że koszty kolei dużych prędkości powstających właśnie w Kalifornii i w Wielkiej Brytanii już dawno przekroczyły 100 mln dol. za milę.

Elon Musk – południowoafrykański miliarder i wizjoner. Dawno temu wymyślił platformę płatności internetowych PayPal, którą po trzech latach sprzedał zarabiając 180 mln dol. Potem wpadł na pomysł, że będzie zarabiać na podróżach kosmicznych i samochodach elektrycznych. Dziś SpaceX wozi towary na Międzynarodową Stację Kosmiczną, a Tesla Motors sprzedała już ponad 160 tys. aut na całym świecie. Tym, co teraz zajmuje Muska, jest produkcja pojazdów autonomicznych, a także tanich, dostępnych dla każdego ogniw fotowoltaicznych. Wśród tych wszystkich futurystycznych idei, które 45-letni Musk przekuwa w rzeczywistość, znalazł się też, gdzieś na przełomie 2012 i 2013 r., pomysł na środek transportu oparty o kapsuły poruszające się z olbrzymią prędkością w próżniowej tubie, czyli hyperloop.

Futurystyczny projekt zaproponowany przez Elona Muska może się wydawać bliższy science fiction niż rzeczywistości. Ale podobnie mówiono, gdy miliarder uruchamiał Teslę. Dziś przyszłość motoryzacji widzi w pojazdach elektrycznych nawet wicepremier Mateusz Morawiecki, a żaden liczący się producent samochodów nie ignoruje badań nad pojazdami autonomicznymi. Ale to właściciel Tesli od samego początku zakładał, że jego samochody w przyszłości nie będą potrzebowały kierowców, będą się wzajemnie, bezprzewodowo komunikowały, co sprawi, że będą bezpieczniejsze, a ruch na ulicach zyska na płynności. Akurat hyperloop wcale nie musi być najbardziej futurystycznym pomysłem Muska, który się spełni.

G, czyli przeciążenie– będzie duże w przypadku pasażerów, co niektórym każe zadawać pytania o to, czy pasażerowie w ogóle wytrzymają podróż takim środkiem transportu. Ethan Siegel, astrofizyk z Portland, wyliczył na łamach „Forbesa”, że pasażerowie będą podlegali siedmiokrotnie większym przyspieszeniu niż pasażerowie shinkansena. Ponoć człowiek ma największy problem z przeciążeniami przy poruszaniu się w górę i w dół oraz na boki. Akceptowalne jest takie na poziomie 0,2 G. Pasażerowie samolotów podczas lądowania i startu podlegają obciążeniu 0,1–0,3 G. „Można co jakiś czas czuć przyjemność z jazdy rollercoasterem przez minutę lub dwie. Ale przez pół godziny? Trzeba być superczłowiekiem” – pisał Siegel.

HTT, H1 – Hyperloop Transportation Technologies oraz Hyperlop One, czyli dwie firmy, które postanowiły zbudować hyperloopa i na nim zarobić. HTT podpisało list intencyjny z rządem Słowacji, by połączyć Bratysławę z Wiedniem i Budapesztem. Hyperloop One porozumiało się z władzami Dubaju, a wcześniej podpisało list intencyjny z rosyjskim rządem w sprawie budowy linii wokół Moskwy. Na razie obie firmy są w trakcie tworzenia torów testowych. HTT w Quay Valley w Kalifornii, H1 w Nevadzie.

Iron Man – postać multimilionera Tony’ego Starka, który przeobraża się w superbohatera IronMana wymyślono dla komiksu jeszcze w latach 60., a inspiracją dla twórcy, Stana Lee, był ekscentryczny przemysłowiec Howard Hughes. Gdy jednak reżyser Jon Favreau przenosił kilka lat temu komiks na ekran kinowy, potrzebował nieco uwspółcześnić swojego bohatera i nie ukrywał, że wzorował się na Elonie Musku. Sam Musk zresztą pojawia się w niewielkim epizodzie w „Iron Manie 2”, gdzie wymienia kilka zdań z grającym Starka Robertem Downey’em Jr.

Jetsonowie – pamiętacie, jak George Jetson jechał do pracy? Po samobieżnym chodniku, do powietrznego samochodu i znów automatycznie do biurka? Hyperloopowy pomysł z Dubaju w pewnym sensie wciela w życie wizję sprzed pół wieku z automatycznymi podami, które wprost z biura zawiozą pasażera na stację i tam połączą się w kapsuły.

Kapsuła – ma nieco przypominać pocisk i zmieścić nawet kilkudziesięciu pasażerów. Często podnoszony problem polega jednak na przekonaniu ludzi do tego, by weszli do szczelnie zamkniętej puszki, pozbawionej okien, pędzącej z prędkością dźwięku. To, że kapsuły będą miały ciekłokrystaliczne okna, wyświetlające obrazy przypominające otwarty świat, jest niemal pewne (na niedawnym InnoTransie w Berlinie można było sprawdzić, jak to będzie wyglądało, dzięki specjalnym goglom na stoisku HTT. Pojawia się jednak coraz więcej pomysłów na kapsuły. Od zróżnicowanych pod względem funkcji projektów kanadyjskiej firmy Transpod, po autonomiczne wagoniki, łączone po kilka na czas podróży tubą, które mają jeździć po Dubaju.

Lewitacja – kapsuła ma się unosić w tubie. Powstaje pytanie, jak ma to robić. W pierwotnej koncepcji Elona Muska pomocna miała być aerodynamika. Teraz twórcy różnych koncepcji bardziej skłaniają się ku lewitacji magnetycznej. Magnesy w lepszy sposób pozwalają kontrolować kapsułę, ułatwiają uniknięcie otarcia się jej o ścianę, mogą zostać wykorzystane do zatrzymania kapsuły. A poza tym to rozwiązanie tańsze, co nie jest bez znaczenia.

Łódź – właściwie HyperLodz. To drugi z polski zespołów, który znalazł się w finale konkursu na kapsułę hyperloopa. Są studentami Politechniki Łódzkiej. – Stwierdziliśmy, że warto zaryzykować. Jesteśmy ambitni, mamy otwarte głowy, dlatego uznaliśmy, że konkurs organizowany przez wizjonera jest czymś idealnie dla nas – mówili rok temu.

Mars – według Elona Muska hyperloop dużo bardziej przyda się na Marsie niż na Ziemi (rzecz jasna, gdy już go skolonizujemy, a to drobiazg…). Podczas ceremonii rozdania nagród na kapsułę dla hyperloopa przekonywał, że skoro atmosfera „czerwonej planety” ma ledwie 1% gęstości atmosfery ziemskiej, tuba nie będzie tam potrzebna.

Niebezpieczeństwa – zdarzyć się może wiele. Nikt na razie nie wyjaśnił, co będzie, jeśli kapsuła zepsuje się w środku tuby. Założenie jest takie, że się nie zepsuje. Zapowiedzi, że pylony, na których ma spocząć tuba, będą bezpieczniejsze w przypadku trzęsienia ziemi, też nie wszystkich przekonują. A przecież pierwotna trasa hyperloopa w Kalifornii przebiegała przez obszar bardzo aktywny sejsmicznie. Jak obronić kilkusetmetrową rurę przez atakiem terrorystycznym też nie wiadomo, a przecież jakikolwiek problem z tubą może skończyć się katastrofalnie dla pędzącej kapsuły. Inżynierowie będą musieli odpowiedzieć jeszcze na wiele pytań, zanim przekonają pasażerów.

Opór powietrza – poza minimalnym tarciem to właśnie brak oporu powietrza ma zapewnić hyperloopowi olbrzymią prędkość i niską energochłonność. Ale nawet jeśli z tuby wypompujemy prawie całe powietrze, to coś jednak zostanie i będzie kapsułę hamowało. To kolejny problem techniczny. Studenci z HyperLodz, zresztą nie tylko oni, sugerowali, by kapsuła zasysała powietrze z przodu i wypuszczała z tyłu, korzystając na odrzucie. Może to pomysł?

Polska – nasz kraj też pojawia się w kontekście hyperloopa. Gdy pojawił się pomysł HyperPoland, inżynierowie rzucili do rozważenia projekt stworzenia linii hyperloopowej między Krakowem a Gdańskiem. Podróż miałaby trwać 35 minut. Przejechalibyście się?

Rozpęd – nie tylko samego pomysłu, który ma ledwie cztery lata, a już dyskutuje się o nim na całym świecie. Również hyperloop będzie miał rozpęd. Przewiduje się, że kapsuły będą śmigały z prędkością przekraczającą 1000 km/h, czyli zbliżoną do prędkości dźwięku (ok. 1225 km/h). To szybciej niż średnia prędkość samolotów pasażerskich, które dziś latają ok. 800 km/h, czy najszybszych pociągów zbliżających się do 300 km/h. Przy okazji omawianych co jakiś czas projektów najbardziej niesamowicie brzmią kilkunastominutowe czasy przejazdu.

Stanisław Lem – „… Z niskim, przenikliwym sykiem wypadł z tunelu organowiec, błysnął stalą boków, przeciągle stęknął hamownicami i znieruchomiał. Po dwudziestu sekundach jechałem już na zachód, w ślad za słońcem, które niedawno skryło się pod horyzont. Wagon kołysał się ledwie wyczuwalnie i nabierał pędu, przeganiając obrót Ziemi…” – pisał o hyperloopie ponad 60 lat temu w powieści „Obłok Magellana” Stanisław Lem. Nazywał go „organowcem”.

Taryfa – przewiduje się, że, przynajmniej na trasie między Los Angeles a San Francisco cena biletu kształtowałaby się jakoś pomiędzy ceną biletu na samolot i na pociąg – mówił podczas konferencji Mobility Poland Adam Zarzycki z HyperLodz. Musk sugerował cenę na poziomie 20 dol. Dick Ahlborn, szef HTT, sugerował kilka miesięcy temu cenę 30 dol. za bilet. Przewidywana cena biletu na kalifornijską kolej dużych prędkości to 80-90 dol.

USA – choć pierwszy hyperloop powstanie najpewniej na Bliskim Wschodzie, a może w Rosji lub gdzieś w Europie, to jednak jego twórcami będą Amerykanie i amerykański na wskroś, choć urodzony w RPA i wychowany w Kanadzie, Elon Musk. To mimo wszystko niezwykłe, że nowy środek transportu rodzi się w kraju od dziesięcioleci zakochanym w samochodach, który gwałtownie zniszczył własne dziedzictwo tramwajowe i porzucił tradycje kolei, dzięki której w ogóle powstał. Czy hyperloop jest pierwszym krokiem do porzucenia samochodu?

Vibranium – fikcyjny, najmocniejszy metal na świecie, którym pokryta jest tarcza Kapitana Ameryka. Tak też wymyślony przez siebie kompozyt oparty na włóknie węglowym postanowili nazwać inżynierowie ze słowackiej firmy C2I. Hyperloop One chce nim pokryć kapsuły. Plusem vibranium jest nie tylko twardość dziewięciokrotnie większa od stali, ale też szereg czujników, które monitorują jego temperaturę, trwałość oraz integralność, czyli bardzo szybko będzie można się dowiedzieć o wszelkich awariach.

Władimir Putin – w lipcu główny inwestor Hyperloop One Shervin Pishevar spotkał się w Petersburgu z Władimirem Putinem i miał od niego usłyszeć słowa poparcia dla budowy hyperloopa w Rosji. Potwierdził to potem rzecznik Kremla, Dmitri Pieskow. Co ciekawe, Rosja jest istotnym konkurentem… Muska, który przełamał monopol rosyjskiej agencji kosmicznej Roskosmos, na komercyjne loty kosmiczne.

SpaceX – Inżynierowie tej firmy Elona Muska, która generalnie zajmuje się komercyjnymi podróżami kosmicznymi, trzy lata temu opracowali podstawowe zasady funkcjonowania hyperloopa. To SpaceX rozpisało ogólnoświatowy konkurs na kapsułę dla hyperloopa, który rozstrzygnięto w styczniu 2016 r. Najlepsze zespoły, w tym zwycięski z Massachusetts Institute of Technology, w 2017 r. będą mogły przetestować swoje pomysły na torze testowym SpaceX w kalifornijskim Hawthorne.

Yeti – Podobnie jak wielkiego Człowieka Śniegu, również hyperloopa póki co nikt nie widział, chociaż wiele się o nim mówi. Ale przynajmniej znamy daty. Hyperloopa w Dubaju możemy się spodziewać w ciągu najbliższych pięciu lat. A kiedy pokaże się Yeti?

Zatoka Perska – najprawdopodobniej pierwszy na świecie hyperloop połączy Dubaj z innym nadbrzeżnym emiratem – Abu Zabi. Hyperloop One podpisało już wstępne porozumienie z dubajskim organizatorem transportu RTA.

---

Zdjęcia: Wyspy Alandzkie - ,fot. Johan Fredrikson, lic. CC BY-SA 3.0, wikimedia commons, Stoisko Hyperloop One podczas Innotransu 2016, fot. Jakub Dybalski. Stanisław Lem w 1966 r, zdjęcie udostępnione Wikipedii przez Wojciecha Zemka, sekretarza autora, lic. GFDL, CC A-SA 3.0, wikimedia commons. Elon Musk i Barack Obama w SpaceX, fot. Bill Ingalls, lic. public domain, wikimedia commons