Warszawa Zachodnia. Charakterystyczny grzybek nastawni w rejestrze zabytków

Nastawnia dysponująca Warszawa Zachodnia Dalekobieżna (WZD) znajduje się na terenie stacji Warszawa Zachodnia. Przeznaczona jest do kierowania i nadzoru ruchu pociągów. Jej budowa wiąże się z planowaną w latach 60. XX w. modernizacją dworca Warszawa Zachodnia. Na potrzeby inwestycji władze kolei ogłosiły konkurs architektoniczny w 1965 r., do budowy dworca jednak nie przystąpiono. Zrealizowano nową nastawnię. Jej koncepcja została opracowana w Biurze Projektów Kolejowych, zastąpiła historyczny budynek nastawni z lat 30. XX w. znajdujący się w międzytorzu. Został przeznaczony na funkcje gospodarcze (wpisany do rejestru 25 września 2018 r.).

Nastawnię usytuowano pomiędzy obecnymi peronami 8 i 9, co dawało możliwość bezkolizyjnej rozbudowy dworca w przyszłości. W ostatnim czasie przystąpiono do generalnej modernizacji stacji kolejowej. Zgodnie z projektem przy ul. Tunelowej wzniesiono nowy budynek techniczny, do którego przeniesiona zostanie nastawnia, po oddaniu go do użytku.

Budynek składa się z głównego pomieszczenia w kształcie spłaszczonego cylindra o średnicy ok. 12 metrów osadzonego na wsporniku o wysokości ok. 10 m, z przylegającą do niego klatką schodową założoną na rzucie prostokąta o wysokości ok. 15 m. W obiekcie zachował się oryginalny układ funkcjonalno-przestrzenny z główną salą oraz pomieszczeniem socjalnym, niewielkim korytarzem prowadzącym na podest klatki schodowej i pomieszczeniem sanitarnym.

– Budynek na stałe wpisał się w krajobraz architektoniczny stacji kolejowej Warszawa Zachodnia. Jego wartość naukowa, wyrażają się w warstwie materialnej i w nowatorstwie projektu architektonicznego. To świadectwo świadomości projektantów, którzy uwzględniając planowaną rozbudowę dworca zaprojektowali budynek, zachowujący utylitarne wartości. Stanowi przykład ikonicznej architektury. Ponadto nastawnia stanowi źródło wiedzy na temat architektury tego okresu – mówi prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.