W kampanii pokazują dbałość o przestrzeń

Dotrzeć do ogółu

Plakaty są jedną z najstarszych form przekazu, choć ich graficzna forma jest stosunkowo młoda. Ich zastosowanie w kampaniach wyborczych w III RP ma miejsce od początku – gdy sięgnąć pamięcią, to pierwsze plakaty wisiały wszędzie, na każdym „niczyim” murze, na każdej balustradzie, czy „niczyjej” tablicy informacyjnej. Z biegiem czasu, kiedy poczucie własności stopniowo krystalizowało się i kolejne powierzchnie odnajdowały właścicieli, nieodpłatne lepienie plakatów gdziekolwiek przestało być możliwe. Wynajęcie powierzchni pod reklamę kosztuje, więc należało znaleźć inny sposób dotarcia do odbiorcy. Nie szukano jednak innych kanałów informacji, np. poprzez zwiększenie nakładu ulotek czy kolportaż druków bezadresowych, bądź po prostu zwyczajną pracę organiczną na długo przed wyborami. Znaleziono nowe miejsce pod plakaty...

W większości polskich miast na ulicach zrobiło się kolorowo i ciasno. Niestety nie stało się tak za sprawą zwiększenia nacisku lokalnych włodarzy na dbałość o przestrzeń publiczną. To sprawstwo komitetów wyborczych usilnie promujących swoich kandydatów do ciał jednostek samorządu terytorialnego. Niemal każdy słup czy latarnia obwieszone zostały płytami z naniesionymi plakatami. Z uwagi na ilość tych obiektów na ulicach, pilnowanie ich przed nieprawnym wykorzystaniem jest niemożliwe. Tak samo, jak próba wyegzekwowania opłat za ekspozycję reklamy czy odszkodowania za powieszenie materiału promocyjnego bez pozwolenia – wszak nie jest możliwe udowodnić, że to działacze danego komitetu umieścili te materiały, bo „na gorącym uczynku” nikogo nie przyłapano. W efekcie miasta ogarnięte gorączką wizualnej kampanii wyborczej wzbogaciły się o choinki albo totemy składające się z nałożonych już niekiedy warstwami kolejnych plakatów. Na każdym z nich podobizna człowieka, który twierdzi, że chce dbać o interesy upstrzonego właśnie miasta, czy wręcz – o ironio! – o jakość przestrzeni publicznej...

Prawo i życie

Teoretycznie, czyli zgodnie z prawem, nie powinno się umieszczać reklam w obrębie skrzyżowań i pasów drogowych, o czym mówi art. 39 ust. 1 pkt 5 ustawy o drogach publicznych, który z tej reguły wyłącza parkingi. Istnieje jednak luka w przepisach i art. 43 ust. 1 podaje minimalne odległości reklam od dróg, a ust. 3 tego artykułu pozwala umieścić materiał reklamowy „w szczególnie uzasadnionych przypadkach” za zezwoleniem zarządcy drogi wydanym w drodze decyzji administracyjnej, co dotyczy jedynie dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych.

Tym sposobem w miastach spotykamy banery, tablice, a nawet kozły reklamowe na poboczach jezdni, a nawet nieopodal skrzyżowań na pasach rozdzielających jezdnie. Trudno dziwić się zarządcom dróg w takiej sytuacji, jeśli po pierwsze – to zjawisko wydaje się być już poza jakąkolwiek kontrolą, więc legalizują je, a po drugie – kto wyda decyzję odmowną potencjalnie przyszłemu pracodawcy?

Bezpieczeństwo i uśmiechy

W okresach kampanii wyborczych lokalne media dopuszczają w dyskusji publicznej wypowiedzi mieszkańców narzekających na bezpieczeństwo dróg przyozdobionych materiałami wyborczymi. Niemal pospołu kierujący pojazdami i piesi – wyjątkowo po jednej stronie barykady – narzekają na ograniczoną plakatami oraz innymi płachtami widoczność. Kierujący pojazdami nie widzą przez nie pobocza, przez co na skrzyżowaniu mogą wjechać w pieszego lub inny pojazd, zaś piesi zza szpalerów przydrożnych totemów nie widzą pojazdów, na które powinni uważać.

W takiej sytuacji o kolizję lub potrącenie nietrudno. Ale grunt, że ze spornych kampanijnych parawanów uśmiechają się kandydaci obiecujący także poprawę bezpieczeństwa oraz stanu dróg.

Jakość przestrzeni

Przestrzeń publiczna musi być funkcjonalna i służyć każdemu niezależnie od jego poglądów. Dobrze, jeśli jest zorganizowana z naciskiem na uzupełnienie funkcjonalności, czyli estetykę. Powinno być po prostu ładnie, aby przebywanie na ulicach, parkach, skwerach czy placach nie było przykrym etapem do jak najszybszego pokonania, a elementem choćby psychicznego odpoczynku między kolejnymi obowiązkami, czy zadaniami.

Funkcjonalność przestrzeni rozpatrywać można przez pryzmat przejrzystości. Pokonanie drogi w przestrzeni nie powinno wiązać się z wysiłkiem wkładanym w odczytanie zasad organizacyjnych. Drogi muszą być intuicyjne i łatwe do pokonania.

Przestrzeń powinna być bezpieczna. W krajach cywilizowanych, w których publiczne systemy monitoringu wizyjnego działają od dawna, funkcjonuje pojęcie „projektowania dla bezpieczeństwa”. Wyraża ono szereg zasad, których projektant musi się trzymać przy kreśleniu architektonicznych detali przestrzeni. Organizacja jej zaś podporządkowana jest – obok powyższych: funkcjonalności, przejrzystości i estetyki – bezpieczeństwu. Rozwiązaniami architektonicznymi tak się kanalizuje ruch pieszych, pojazdów, czy też tak kanalizuje się zachowania tłumów, aby łatwy był dozór wizyjny ze strony organów bezpieczeństwa, co z kolei ma usprawnić dbałość o ład, porządek oraz bezpieczeństwo publiczne. Organizacja przestrzeni ma także pozwolić na działania ratunkowe, czy nawet sprawną ewakuację.

Ostatnie kampanie wyborcze dobitnie pokazują hipokryzję kandydatów, którzy mówią o poprawie bezpieczeństwa tak prowadząc kampanię, że bezpieczeństwo to odczuwalnie pogarszają.

Kandydat w przestrzeni

Najsmutniejsze jest to, że gros tych osób obecnych w przestrzeni jest tylko podczas kampanii wyborczych i niekiedy tylko na plakacie. W czasie późniejszej pracy, kiedy w gremiach podejmują decyzje dotyczące określonych miejsc (np. uchwalając plan zagospodarowania), zazwyczaj nawet nie wiedzą, jak owe miejsca w danej chwili wyglądają.

Tutaj nasuwa się szereg pomysłów na przeciwdziałanie temu problemowi – od zakazów stosowania plakatów do ogłaszania obywatelskich buntów i nie oddawanie głosów tym, którzy zaśmiecają przestrzeń. Na pewno należy zadać sobie pytanie, czy na pewno wiemy, na kogo chcemy głosować?

* * *
Wybory samorządowe odbywają się w najbliższą niedzielę 16 listopada. Pytamy kandydatów na prezydentów największych miast o kwestie transportowe. Poniżej można zapoznać się z odpowiedziami:
* Łódź
* Kraków
* Bydgoszcz
* Gdańsk