Olsztyn Główny. Historia jednego z największych pulpitów kostkowych dobiega końca

Obecnie ruch pasażerski i towarowy na stacji Olsztyn Główny jest nadzorowany z nastawni OLA. To charakterystyczny blaszany grzybek, znajdujący się po zachodniej stronie stacji, który został wybudowany w 1986 r. Jego wysokość to 14 m.

W parterowej części o powierzchni 112 m2 znajduje się tak zwana przekaźnikownia, czyli serce całego systemu sterowania ruchem na stacji i na przyległych odcinkach. Zlokalizowane są tutaj urządzenia przekaźnikowe typu E z przebiegowym nastawianiem przebiegów. System złożony jest z 6062 przekaźników. W górnej części, na wysokości ok. 10,8 m, mieści się tzw. nastawnicownia o powierzchni ok. 38 m2. Tutaj umiejscowiony jest pulpit nastawczy kostkowy, powiązany bardzo dużą ilością połączeń elektrycznych z systemem w przekaźnikowni. To właśnie za pomocą tego urządzenia dyżurni ruchu obsługują urządzenia automatyki kolejowej.


fot. PKP PLK

Trochę historii

Jak informują PKP PLK, urządzenia dla tej nastawni były budowane kilka lat. Ich producentem była firma ZWUS Katowice (obecnie Bombardier Transportation), a ich zabudową zajmowały się Kolejowe Zakłady Zabezpieczenia Ruchu i Łączności w Olsztynie (obecnie Kolster). Odbiór urządzeń rozpoczął się w grudniu 1986 r., a w kolejnym roku przekazano całość do eksploatacji.

Niestety, w 1996 r. górna część nastawni OLA uległa całkowitemu spaleniu. Jeszcze w tym samym roku nastawnia została odbudowana i wyposażona w nowy pulpit kostkowy. – Na pulpicie nastawczym odwzorowany jest układ torowy stacji Olsztyn. Za jego pośrednictwem obsługiwanych jest około 60 torów przebiegowych, tzn. torów wyposażonych w sygnalizatory świetlne, na których wyświetlają się sygnały umożliwiające prowadzenie zorganizowanego i bezpiecznego ruchu pociągów i jazd manewrowych – wyjaśnia Martyn Janduła z biura prasowego PKP PLK. Pulpit ten umożliwia sterowania dla 152 zwrotnic i 166 sygnalizatorów.

Jak to działa

Na pulpicie, na którym odwzorowany został schematyczny plan torów, na którym naniesione są punkty świetlne – to tzw. plan świetlny. Informuje on obsługę o stanie urządzeń związanych z torami i zwrotnicami, sygnalizatorów świetlnych i urządzeń służących do prowadzenia ruchu na przyległych szlakach.

Drugim zadaniem pulpitu jest sterowanie urządzeniami zabezpieczenia ruchu kolejowego za pomocą elementów sterowniczych, które rozmieszczono w odpowiednich miejscach planu świetlnego. Za pośrednictwem różnego rodzaju i koloru przycisków personel przekłada rozjazdy, ustawia drogi przebiegów dla pociągów i manewrów oraz wyświetla światła zezwalające na sygnalizatorach.

Na pulpicie zastosowano przebiegowe nastawianie przebiegów. – W tym trybie nastawianie przebiegu odbywa się poprzez obsłużeniu przycisku sygnalizatora (początku przebiegu) i następnie przycisku adresowego (końca przebiegu), umieszczanego przy torze docelowym. Zainicjowany w ten sposób proces powoduje automatyczne przestawienie się zwrotnic wchodzących w drogę przebiegu w odpowiednie położenia, skontrolowanie prawidłowego ułożenie drogi przebiegu, po czym następuje wyświetlenie się sygnału zezwalającego na sygnalizatorze – wyjaśnia Janduła. Ułożona w ten sposób droga przebiegu jest na biało. Gdy pociąg wjedzie na dany tor czy rozjazd, to kolor zmienia się na czerwony. W momencie, gdy pociąg opuści dany odcinek, to następuje wygaszenie podświetlenia.

Jeden z większych

Jak podkreśla przedstawiciel PKP PLK, zastosowano tutaj typowe rozwiązania dla urządzeń przekaźnikowych typu E z przebiegowym nastawianiem przebiegów. – Wyróżnikiem może być jedynie wielkość urządzenia – mówi Martyn Janduła. A ta, w przypadku Olsztyna, robi wrażenie.

Podstawowym elementem pulpitu kostkowego jest pojedyncza kostka, będąca sześcianem o wymiarach 40x40x40 mm. Miarą wielkości pulpitu jest więc liczba kostek zabudowanych w danym pulpicie. – Wymiar tego pulpitu to 110 kolumn na 25 wierszy, co w przeliczeniu daje 2750 kostek – mówi Martyn Janduła.

W Polsce funkcjonuje kilka większych lub podobnej wielkości pulpitów:

• Wrocław (120 kolumn na 26 wierszy – 3120 kostek),
• Głogów (109 kolumn na 26 wierszy – 2834 kostki),
• Żagań (100 kolumn na 27 wierszy – 2700 kostek).

Historia dobiega końca

Czas olsztyńskiego pulpitu kostkowego jest policzony. Trwa przetarg na przebudowę układu torowo-peronowego. Docelowo, w wyniku zrealizowania wszystkich części zamówienia, powstać ma nowa nastawnia dysponująca wraz z zabudową nowych urządzeń sterowania ruchem kolejowym.

Nie oznacza to, że pulpit trafi na złom. PKP PLK współpracują z organizacjami i stowarzyszeniami kolejowymi oraz szkołami branżowymi, przekazując historyczne elementy infrastruktury kolejowej. Zarządca infrastruktury jest otwarty na pomysły i współpracę także i w tej sprawie.