Miejska wąskotorówka w Pleszewie

Kursujące dziś w zasadzie wyłącznie w ruchu turystycznym koleje wąskotorowe w Polsce kojarzyły się aż do 2001 roku głównie z liniami o znaczeniu lokalnym, które przewoziły ludzi ze wsi do niewielkich ośrodków miejskich. Pleszewska Kolej Lokalna przez lata spełniała właśnie taką rolę - biegła przez południową Wielkopolskę dowożąc do Krotoszyna i mniejszego Pleszewa. Począwszy od lat 70. XX w. trasę stopniowo skracano. W drugiej połowie lat 80. wąskotorówce pozostawiono ostatnią rolę: transport pomiędzy dwoma pleszewskimi dworcami.

Trzy kilometry, trzy szyny

Pozostawiony fragment to trzykilometrowy odcinek Pleszew Miasto - Pleszew. Zaczyna się on w centrum miejscowości i biegnie do stacji kolejowej położonej... poza Pleszewem, w przylegającej doń wsi Kowalew. Dzięki nietypowemu zastosowaniu technicznemu - splotowi torów rozstawu normalnego i o prześwicie 750 milimetrów - po krótkim łączniku kursowały pociągi o normalnym rozstawie osi (tak prowadzony był głównie ruch towarowy) i pasażerskie składy wąskotorowe.

Współczesny Kleinbahn

Małe wagoniki spełniały zadanie, które w innych miastach podobnej wielkości realizuje komunikacja autobusowa: dowoziły mieszkańców Pleszewa na dworzec "dużej" kolei. Jeszcze w 1986 roku kolejka przywoziła na praktycznie każdy pociąg kursujący uczęszczaną trasą z Poznania w kierunku Ostrowa. Rozkład zakładał aż 24 pary kursów wąskotorówki, w tym 23 codzienne (!). Pociągi do stacji Miasto jeździły w zasadzie bez przerwy - w nocy co około dwie godziny, w dzień mniej więcej raz na godzinę z zagęszczeniami w szczytach przewozowych.

Odseparowany technicznie rozstawem szyn krótki odcinek przybliżający do sieci kolejowej ominięte przez główną linię miasto czy oddzielna struktura organizacyjna sprawiały, że - choć tor normalny łączył się (i łączy) z torem głównej linii - realizowane wąskim torem połączenie pasażerskie funkcjonowało niczym przedwojenny Kleinbahn. Tym bardziej, że w węźle przesiadkowym pociągi do Pleszewa Miasta odprawiane były z sąsiadującego z "dużym", ale osobnego, "małego" dworca.

Upadek w PKP...

Choć w latach 90. rozkład kursów został nieco przerzedzony, do końca eksploatacji PKP uruchamiały stale kilkanaście kursów wąskotorówki dziennie. Ruch ustał w czerwcu 2001, kiedy państwowy moloch w przededniu wielkiej restrukturyzacji likwidował wszystkie sekcje Dyrekcji Kolei Dojazdowych, która skupiała wszystkie linie o węższym niż 1435 mm rozstawie toru. Oznaczało to w praktyce likwidację wszelkich przewozów na kilkuset kilometrach linii kolejowych.

...i upadek poza PKP

Niektóre z wąskotorówek zostały szybko przekazane lokalnym samorządom i już po kilku miesiącach wznowiły kursy pod zarządem nowego operatora. Kolej pleszewska czekała na ponowne otwarcie aż pięć lat. Wtedy Urząd Miasta i Gminy Pleszew, który przejął od PKP majątek kolejki, wydzierżawił Stowarzyszeniu Kolejowych Przewozów Lokalnych z Kalisza linię, tabor, zaplecze techniczne i część budynku dworcowego Pleszew Miasto.

SKPL uruchomił połączenie we wrześniu 2006. Pleszewskie dworce miało łączyć sześć par pociągów, ale jedyny sprawny wagon motorowy serii MBxd2 kilkakrotnie się psuł i przewoźnik odwoływał kursy. Od roku 2010 połączenie znów obsługiwane było regularnie, ale odwykli od korzystania z kolei podróżni nie wrócili na wąskie tory, wybierając własny samochód lub autobusy. Liczba par stopniowo topniała, a ostatni rozkład wprowadzony w życie we wrześniu 2012 roku zakładał tylko po jednym kursie w każdą ze stron. W grudniu zeszłego roku SKPL zlikwidował jedyną parę pociągów pasażerskich i używa tylko toru normalnego do transportu towarów.

Dziś ze stacji Pleszew do Pleszewa dojechać można ośmioma kursami PKS Kalisz (wszystkie jeżdżą od poniedziałku do piątku albo tylko w dni nauki szkolnej) oraz trzema kursami miejskiej linii 20 Pleszewskich Linii Autobusowych (żaden z nich nie kursuje w soboty ani w niedziele).