Eksperci są zgodni: zmieńmy ustawy dotyczące transportu publicznego!

W ramach Kongresu Transportu Publicznego odbyła się interesująca polemika czworga ekspertów na temat ustaw dla transportu publicznego. W dyskusji udział wzięli: Iwona Budych – prezes Stowarzyszenia Wykluczenie Transportowe, Marcin Gromadzki – prezes firmy Public Transport Consulting, Peter Jancović – dyrektor ds. przewozów autobusowych w Kolejach Małopolskich oraz Maciej Mysona – dyrektor rozwoju biznesu rynku miejskiego w Zespole Doradców Gospodarczych TOR.

Podejmowano już wiele prób nowelizacji ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, które miały na celu dostosowanie jej do potrzeb rynku przewozów. Wiele z tych podejść nie doszło do skutku, a eksperci często wskazują na liczne wady obecnych przepisów. Dyskusje na ten temat są konieczne, ponieważ od efektywności tych regulacji zależy funkcjonowanie transportu publicznego, który wpływa na życie milionów Polaków.

Prezes Gromadzki na wstępie przypomniał, że ustawa o PTZ powstawała zbyt długo. Już na etapie jej tworzenia pojawiały się głosy, takie jak np. ten prof. Olgierda Wyszomirskiego, który ostrzegał przed nieprzemyślanymi rozwiązaniami. Obecnie obowiązujące przepisy, mimo że nie są najgorsze, wymagają pilnej reformy.

Za dużo organizatorów i za dużo ustaw

Szczególną krytykę Gromadzki skierował wobec ustawy o Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych (FRPA), która powstała w ekspresowym tempie i faworyzuje gminy przy uzyskaniu dofinansowania. W mniejszym stopniu skrytykował ustawę o publicznym transporcie zbiorowym. Jak wskazał, obie ustawy w bezmyślny sposób przeniosły podział administracyjny kraju na organizatorów publicznego transportu zbiorowego. A to, zamiast sprzyjać współpracy, prowadzi do niezdrowej konkurencji pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego. Efekt? Brak integracji w organizacji transportu.

Przykłady z różnych miast, np. Kalisza i Rzeszowa pokazują, że pasażerowie są zmuszeni do korzystania z kilku różnych systemów komunikacji, co jest niewygodne i nieefektywne. Fragmentacja rynku transportowego prowadzi do sytuacji, w której mieszkańcy małych gmin często rezygnują z publicznego transportu na rzecz samochodów prywatnych, co z kolei zwiększa wykluczenie transportowe. Gromadzki uważa też, że aktów prawnych dotyczących transportu publicznego jest za dużo – w ostatnich latach uchwalono bowiem ustawę o elektromobilności i paliwach alternatywnych.

Bazując na doświadczeniach z województwa małopolskiego, w odpowiedzi dyrektor Jancović stwierdził, iż najlepszym rozwiązaniem, aby móc w współpracować i integrować w zakresie publicznego transportu zbiorowego są doświadczenia zagraniczne, pozwalające na kooperację na wszystkich szczeblach samorządu. – Jeżeli patrzymy na to, co się dzieje w Czechach, Austrii, Szwajcarii, to są kraje, gdzie funkcjonuje współpraca tych wszystkich szczebli, które powinny się zajmować transportem, rzeczywiście to robią jednocześnie i wtedy to robią dobrze – podkreślił.

Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych koniecznie do zmiany

Według prezes Iwony Budych, kolejnym problemem jest niespójność w przyznawaniu i rozliczaniu środków z FRPA w różnych województwach. Uczestniczka dyskusji eksperckiej wskazała na różnorodne metody rozliczania środków i brak jednolitego mechanizmu w tym zakresie, co generuje dodatkowe problemy administracyjne. Zaproponowała, aby pierwszeństwo w otrzymywaniu środków miały związki powiatowo-gminne, które mogą efektywniej organizować transport publiczny na większym obszarze, zapewniając lepszą siatkę połączeń.

Gdzie jest mój autobus i rozkład jazdy?

Jednym z głównych postulatów zgłoszonych w trakcie debaty przez Macieja Mysonę z Zespołu Doradców Gospodarczych TOR, jest wprowadzenie jednolitego systemu cyfrowych rozkładów jazdy poprzez formaty GTFS i NeTeX, który mógłby być obowiązkowo uzupełniany przez wszystkich przewoźników, operatorów i organizatorów. Obecny brak standaryzacji prowadzi do sytuacji, w której informacje o rozkładach jazdy są trudno dostępne lub nieaktualne, co zniechęca potencjalnych pasażerów do korzystania z transportu publicznego. Prowadzi to też do sytuacji, w której Ministerstwo Infrastruktury nie posiada aktualnych informacji na temat skali wykluczenia transportowego w naszym kraju.

Warto dodać, że Polska jest opóźniona w realizacji Rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2017/1926 z dnia 31 maja 2017 r. w odniesieniu do świadczenia ogólnounijnych usług w zakresie informacji o podróżach multimodalnych, które obliguje państwa członkowskie do utworzenia Krajowych Punktów Dostępowych m.in. z rozkładami jazdy. W Polsce Punkt Dostępowy funkcjonuje jedynie w formie pliku Excel z linkami do rozkładów jazdy na krajowej platformie otwartych danych.

Dyrektorowi Mysonie wtórowała prezes Budych. – Badając i gromadząc dane z kilku województw, kilka zadanych pytań właśnie nawiązywało do rozkładów jazdy. Szanowni Państwo, mam chyba ze 40 bardzo dużych kartonów z wydrukowanymi rozkładami jazdy, które mają przeróżną formę. Zazwyczaj są to właśnie wydrukowane skany, a czasami tylko odnośniki do strony, żeby sobie sprawdzić, a jak wchodzimy na stronę, link jest już nieaktualny. Rozkład jazdy albo się zdezaktualizował, albo w międzyczasie po prostu się zmienił i nawet gmina czy organizator po prostu tego nie aktualizuje – powiedziała.

Czy to rzeczywiście była polemika?

Debatę trudno nazwać polemiką, ze względu na wysoki poziom zgodności w wypowiedziach poszczególnych jej uczestników. Na dyskusji stwierdzili oni razem, że konieczne jest wspólne wystąpienie do ministerstwa z inicjatywą uporządkowania przepisów. Podkreślili też, że obecne problemy wynikają z braku systemowego podejścia do organizacji transportu publicznego, co wymaga pilnych zmian legislacyjnych. Tylko poprzez skoordynowane działania możliwe będzie zapewnienie sprawiedliwego i efektywnego funkcjonowania transportu publicznego w Polsce – wskazali uczestnicy debaty eksperckiej podczas Kongresu Transportu Publicznego i Technologii Miejskich.


Debata udowodniła nam, że wspólnie musimy podjąć konkretne działania, aby obecne przepisy zostały zmienione. Stąd też zachęcamy do wypełnienia ankiety, której celem jest zebranie Państwa postulatów zmian aktualnych regulacji związanych z publicznym transportem zbiorowym, a następnie przekazanie ich w formie petycji do Ministerstwa Infrastruktury.