Czechy. Dwie szerokości toru, jedna kasa

Jindřichohradecké místní dráhy (JHMD, Jindrzichohradeckie Koleje Lokalne) to spółka kojarzona w Polsce głównie z zakupami zbędnego na polskich wąskotorówkach taboru. Sprowadziła do Czech zarówno lokomotywy (Lxd2), jak i wagony motorowe produkcji rumuńskiej (MBxd2). Te ostatnie, po gruntownej modernizacji według zaawansowanego projektu zakładającego m.in. zmianę stylistyki pudła, wprowadzane są właśnie do eksploatacji.

Jedna z pierwszych kolei prywatnych, jedna z ostatnich wąskotorówek

Warto jednak przyjrzeć się bliżej działalności tego niezależnego przewoźnika. Jest on bowiem operatorem jednej z dwóch – obok kolei z Trzemesznej do Osobłogi – czynnych w codziennym ruchu wąskotorówek w Republice Czeskiej. Jego sieć jest jedyną pozostającą poza strukturami Kolei Czeskich ČD (pod koniec lat 90. została przejęta za symboliczną koronę). Prywatnej spółce założonej przez kilka osób w 1994 roku nie przeszkadza to jednak tworzyć systemu spójnego z państwowym transportem na normalnotorowych trasach.

Bazą JHMD jest stacja w dwudziestotysięcznym Jindřichův Hradcu w Kraju Południowoczeskim. Wychodzą stamtąd dwie linie o typowym prześwicie 760 mm: 33-kilometrowa do miasteczka Nová Bystřice i nieco dłuższa, 46-kilometrowa, do liczącego niecały tysiąc mieszkańców Obratania. Główna stacja wąskotorówki jest także węzłem z ważną regionalną trasą łączącą Czeskie Budziejowice z Igławą. JHMD styka się też z torem normalnym na stacji Obrataň.

Oddzielne bilety i perony, wspólne kasy i rozkłady

Budowaniu spójnego systemu sprzyja już informacja dworcowa. Tak jak na większości wąskotorówek pełniących rolę „kleinbahnów”, lokalnych linii dowozowych, wąskie perony znajdują się z drugiej strony dworca niż normalne, ale na obu stacjach stycznych pasażerów wysiadających z pociągów Kolei Czeskich prowadzą na nie duże tablice informacyjne. Połączenia JHMD można też znaleźć – niezależnie od własnych rozkładów wywieszonych na peronach – na ogólnych rozkładach jazdy (także w internecie i w dość popularnych w Czechach książkowych rozkładach sieciowych). W Jindřichův Hradcu kursy wąskotorówki ujęte są też w zapowiedziach megafonowych, a tuż obok peronów znajdują się stanowiska odjazdowe lokalnych autobusów.

Prywatny przewoźnik nie honoruje żadnych biletów ČD, ale czeska taryfa nie promuje podróży na duże odległości tak silnie jak polska. Konieczność zakupu dwóch biletów przy podróży przesiadkowej nie podnosi więc znacznie kosztów podróży, tym bardziej, że JHMD stosuje opłaty o ok. 30 procent niższe niż Koleje Czeskie. Choć nie na jednym blankiecie, bilety można bez problemów kupić w dowolnej kasie, spółki prowadzą bowiem wzajemną sprzedaż. Co ciekawe, prywatny przewoźnik w relacjach JHMD – ČD wydaje... bilety kartonikowe.

Małe spółki potrafią tworzyć spójny system

Choć rozwiązanie to wymaga od podróżnego oddzielnego (choć jednoczesnego) zakupu przewozu u każdego z przewoźników, jest to rozwiązanie jasne i wprowadzające czytelną zasadę bez wyjątków – inaczej niż w Polsce, gdzie spółki często wprowadzają częściowe honorowanie i niepełną wzajemną sprzedaż. Ułatwia to także rozliczenia wewnętrzne pomiędzy podmiotami, które nie muszą wykonywać skomplikowanych i prowadzących do sporów wyliczeń należnych części ogólnej sumy wpływów z łączonych biletów.

Wypracowane na południu Czech przyjazne rozwiązania informacyjne i sprzedażowe oraz przyzwoite skomunikowania dowodzą, że wbrew wyrażanym często opiniom kolej nie musi stanowić organizacyjnego monolitu, by stać frontem do klienta. Zarządzanie lokalnym transportem szynowym nie musi wcale ani opierać się na wymuszonej ustawami, a więc sztucznej współpracy, ani na ustaleniach zapadających w odległych centralach w stolicy kraju. Wystarczy zrozumienie naturalnej roli wzajemnego uzupełniania się oferty i chęć przyciągnięcia pasażera.