Plac Defilad, Dworzec Śródmieście, okolice PKiN zabytkiem?

Problemem stolicy jest nieuporządkowany teren w samym centrum miasta, wokół Pałacu Kultury i Nauki. Od ponad 20 lat podejmowane są starania związane z zagospodarowaniem tej przestrzeni. Najświeższy pomysł zakłada realizację Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Teatru TR Warszawa w postaci dwóch prostych klocków po północnej stronie placu Defilad. Sam plac miałby zostać przebudowany z myślą o organizacji imprez publicznych, choć przedstawiona i preferowana przez miasto wizja – betonowej pustyni z usuniętą trybuną honorową z czasów PRL – nie spotkała się z uznaniem społeczeństwa.

Swój udział w zagospodarowywaniu ścisłego centrum Warszawy mają mieć w tym także kolejarze, którzy planują zabudować teren nad linią średnicową i Dworcem Śródmieście. W ostatnim okresie PKP SA prowadziły długie rozmowy i uzgodnienia prawne z miastem dotyczące własności gruntu i możliwości realizacji inwestycji. Przedsięwzięcie miałoby zostać przeprowadzone w czasie remontu linii średnicowej, przewidzianego po 2018 r. – Tam, zgodnie z planem miejscowym, mogą powstać różne budynki – od tzw. średniej wysokości warszawskiej (czyli ok. sześciu pięter) do nawet stu kilkudziesięciu metrów. To jest głównie działalność usługowo-handlowo-biurowa – wyjaśniał w zeszłym roku Jarosław Jóźwiak, wiceprezydent stolicy.

Wiele wizji odeszło już do lamusa, a wygląda na to, że pojawią się kolejne przeszkody w uporządkowywaniu przestrzeni. Wojewódzki Konserwator Zabytków wszczął właśnie postępowanie w sprawie wpisania do rejestru zabytków terenów wokół Pałacu Kultury i Nauki (sam socrealistyczny wieżowiec znajduje się już pod ochroną). Obejmuje one zachowane elementy kompozycyjne i zagospodarowywania terenu, powstałe w latach 1951-1955 i stanowiące o jego pierwotnym charakterze.

Co miałoby podlegać ochronie? Zawiadomienie wymienia tarasową, kamienną platformę wokół PKiN wraz ze zjazdami, schodami, murkami, kandelabrowymi latarniami oraz czterema fontannami, a także założenie placu Defilad z trybuną honorową, dwoma obeliskami oraz pozostałościami kamiennej mozaiki posadzkowej wykonanej z kostek granitowych, bazaltowych, kwarcytowych i porfirowych oraz napisów z mosiądzu na chodnikach informujących o dawnych ulicach („Tu była ulica Pańska” itp.).

Postępowanie obejmuje też teren zieleni urządzonej w postaci parku Świętokrzyskiego oraz skweru położonego wzdłuż Alej Jerozolimskich wraz z trzema fontannami, dwoma zegarami słonecznymi, granitowym drogowskazem, murkami oraz oryginalnymi, betonowymi latarniami. Ochronie miałyby zostać poddane też naziemne pawilony Dworca Śródmieście projektu Arseniusza Romanowicza wraz z placem i gazonami.

Obszar wyznaczony do ochrony obejmuje też kontrowersyjną działkę Chmielna 70, która jest symbolem przekrętów reprywatyzacyjnych i handlu roszczeniami związanych z dekretem Bieruta. Sprawa niezasadnie zwróconego terenu jest przyczyną obecnych problemów politycznych prezydent miasta Hanny Gronkiewicz-Waltz.

Wojewódzkim konserwatorem zabytków ponownie, odkąd wojewodą został przedstawiciel opozycyjnego do władz miasta PiS-u, jest Barbara Jezierska. Liczne strony postępowania mogą na razie zapoznawać się z aktami i zgłaszać swoje uwagi. Jeśli Barbarze Jezierskiej uda się zrealizować procedurę wpisu do rejestru zabytków, wszystkie inwestycje na tym obszarze będą musiały być uzgadniane. Już teraz służby konserwatorskie będą mogły wydać decyzję o wstrzymaniu jakichkolwiek prac, zanim teren zostanie objęty ochroną – warunkiem jest spełnianie przez zabytek warunków uzasadniających wpis do rejestru.

– Wpis do rejestru nie wyklucza jakichkolwiek inwestycji na tym terenie. Chodzi tylko o to, żeby odbywały się pod kontrolą konserwatora. To miejsce musi pulsować życiem. Powinna tu powstać infrastruktura przyciągająca turystów i mieszkańców – przekonuje na łamach Gazet Stołecznej Jezierska.