Karta rowerowa – co musimy zmienić?

W artykule na temat planowanych przez NIK kontroli bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów w 2015 roku przewinął się problem niewystarczającej edukacji dzieci w zakresie bezpiecznego poruszania po drogach. Dobry system wychowania komunikacyjnego był jednym z postulatów zaproponowanych przez Izbę w celu polepszenia sytuacji niechronionych uczestników ruchu, toteż warto, by urzędnicy tej instytucji przyjrzeli się procedurom związanym z wydawaniem karty rowerowej - dokumentu prawnie wymaganego w przypadku osób poniżej 18 roku życia chcących poruszać się rowerem po drogach publicznych. Większość dzieci otrzymuje kartę przed ukończeniem szkoły podstawowej. Niestety, zdanie egzaminu nie przygotowuje ich do uczestnictwa w ruchu miejskim. Z jakiego powodu tak się dzieje? Co wymaga gruntownej naprawy?

Instruktor, który nie jeździ

Egzaminy na wydawane nieodpłatnie karty rowerowe są powszechnie przeprowadzane w szkołach podstawowych. Kto uczy młodych ludzi jazdy rowerem? Czy są to praktycy regularnie i często korzystający z jednośladów (np. przy dojazdach do pracy), nie bojący się poruszania jezdnią? Nie. Przygotowania do egzaminu na kartę rowerową prowadzą zazwyczaj osoby nieposiadające jakiejkolwiek praktycznej wiedzy odnośnie tego, jak powinien zachowywać się rowerzysta na drodze.

Czy to nie niepokojące? Nie ma osoby, która zgodziłaby się, aby na kursie prawa jazdy szkolił ją instruktor nie potrafiący jeździć samochodem po ulicach. W przypadku do rowerów stało się to powszechną, całkowicie akceptowalną praktyką. To pierwszy z absurdów wymagających wyeliminowania.

Rowerem do miasta

Jak wygląda przygotowanie na kartę rowerową od strony praktycznej? W najlepszym wypadku młodzi kursanci odwiedzają tzw. „miasteczko ruchu drogowego”, gdzie przyswajają wykonywanie podstawowych manewrów. Nie miejmy jednak złudzeń – wizyta w miasteczku nie przygotuje ich do jazdy w ruchu miejskim. Podobnie nie przygotuje ich sam egzamin, który ogranicza się do udzielenia poprawnych odpowiedzi na pytania postawione w teście oraz jazdy po szkolnym placu w części praktycznej. Komunikacyjne wychowanie w placówkach oświatowych ograniczyliśmy do kilkunastu wybranych zagadnień teoretycznych oraz slalomu między słupkami, myśląc, że to wystarczy. Niestety, nie wystarczy. Jeśli zamierzamy skończyć z iluzją, że karta rowerowa cokolwiek daje, musimy potraktować sprawę nieco poważniej.

Jak to robią w Europie?

Z których krajów powinniśmy zaczerpnąć wzorce, jeśli chodzi o system edukacji związanej z poruszaniem rowerem po mieście (i wychowania komunikacyjnego w ogóle)? Odpowiedź jest dość oczywista – z tych, w których jednoślady są powszechnym środkiem transportu, używanym na dużą skalę także przez młodych. W Danii czy Holandii widok dziecka jadącego jezdnią do szkoły to codzienność. W jaki sposób tamtejsza młodzież została przygotowana do starcia z „miejską dżunglą”?

W szkołach przeprowadzane są obowiązkowe zajęcia z wychowania komunikacyjnego. Każde dziecko uczy się bezpiecznego poruszania po drogach rowerem oraz pieszo. Holendrzy wychodzą z założenia, że taka wiedza przyda się w przyszłości niezależnie od wybranego środka transportu. Zajęcia nie ograniczają się wyłącznie do teorii; prowadzone są także ćwiczenia praktyczne polegające na jeździe w ruchu miejskim. Oczywiście, nikt nie wypuszcza dzieci na szerokie, ruchliwe arterie. Nauka odbywa się na jezdniach o względnie spokojnym ruchu oraz na drogach rowerowych. Kursy wychowania komunikacyjnego wieńczy egzamin polegający na przejechaniu wyznaczonej trasy, zaś egzaminatorami są osoby posiadające doświadczenie w jeździe rowerem. Oceniają zachowanie egzaminowanego, podpowiadając, co poszło dobrze, a co jeszcze należy poprawić.

W Danii i Holandii nie istnieje karta rowerowa. Osobom pragnącym narzucić rowerzystom ograniczenia podobne do tych, jakie obowiązują kierowców, może wydać się to dziwne, ale holenderskie i duńskie dzieci po zdaniu egzaminu nie otrzymują żadnego formalnego dokumentu potwierdzającego ich wiedzę i umiejętności potrzebne do poruszania jezdnią. Dzięki temu eliminuje się procedury biurokratyczne, które w gruncie rzeczy są zbędne. Nawet w Polsce służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo na drodze w żaden sposób nie kontrolują faktu posiadania lub nieposiadania karty rowerowej. Jak widać, problem nie leży w samym dokumencie – dalece ważniejsze jest dobre przygotowanie praktyczne.

Czy urzędnicy NIK-u zauważą problem i zaproponują odpowiednie rozwiązania polepszające polski system wychowania komunikacyjnego? Odpowiedź poznamy w przyszłym roku.