Hipergęste miasta wieżowców

Zdaniem wielu badaczy, najbardziej palącymi problemami Stanów Zjednoczonych są obecnie degradacja środowiska, konsumpcja na ogromną skalę, stagnacja ekonomiczna, nierówności społeczne oraz rosnące koszty w zakresie zdrowia publicznego. Próba naprawienia tych niekorzystnych konsekwencji urbanizacji wymaga zmian na poziomie systemowym w kontekście sposobu gospodarowania przestrzenią i zasobami. Za aktualną sytuację społeczną, ekonomiczną i ekologiczną Stanów w dużej mierze odpowiedzialny jest amerykański styl życia – dom na przedmieściach, codzienne dojazdy do centrum samochodem, nieograniczona konsumpcja. Z badań wynika, że taki model funkcjonowania wybiera ¾ Amerykanów. Urbanista i architekt Vishaan Chakrabarti uważa, że sposobem na wyjście z tej sytuacji jest dążenie do rozwoju idei hyperdnesity. Swoją wizję opisał w książce „A Country of Cities: A Manifesto for an Urban America” i opatrzył cytatem: “Jeśli kochasz naturę, nie mieszkaj w jej otoczeniu, nie jedź samochodem pod namiot. Raczej pojedź metrem do wieżowca”.


źródło: "A Contry of Cities..."/Vishaan Chakrabarti

Pojęcie hyperdensity, w kontekście zabudowy miejskiej, jest definiowane jako gęsta i wysoka (ponad 30 jednostek na 100m2) tkanka miejska, zaprojektowana tak, by spełniać komunikacyjne, rekreacyjne oraz usługowe potrzeby ludzi mieszkających, czy pracujących na danym obszarze.

Po co komu hyperdensity?

Taki sposób planowania przestrzennego miast ma szansę odpowiedzieć na rosnące problemy ekonomiczne i społeczne światowych metropolii. W gęstym i wysokim mieście, z dostosowaną do jego potrzeb infrastrukturą transportową i usługową, można przemieszczać się pieszo lub komunikacją miejską, a bieżące potrzeby załatwiać w okolicy swojego miejsca zamieszkania. Mieszkaniec miasta w takich okolicznościach zużywa o wiele mniej prądu i produkuje o wiele mniej dwutlenku węgla, niż przeciętny Amerykanin z przedmieść, dojeżdżający codziennie do pracy samochodem. Kumulując mieszkania, biura i usługi w obrębie miasta, tworząc wielofunkcyjne wieżowce, można zwiększyć efektywność ekonomiczną zabudowy oraz zmniejszyć ślad ekologiczny pozostawiany przez każdego mieszkańca miasta. Rozrastanie się miasta zaś powinno przebiegać w odpowiedzi na rzeczywiste zapotrzebowanie rynku, w sposób zapewniający funkcjonalność nowych miejsc zamieszkania, również związaną z infrastrukturą komunikacyjną. Założenie to jest na wagę złota wobec wszechobecnych inwestycji mieszkaniowych odciętych komunikacyjnie od ośrodków miejskich, do których, teoretycznie, przynależą.


Tokio. Fot. Łukasz Malinowski

Rozwój zabudowy w duchu hyperdensity niekoniecznie jest synonimem zniszczenia tkanki miejskiej, czy pozbawienia miasta „charakteru”. Hipergęsta zabudowa nie zakłada również, że całe miasto ma być złożone z drapaczy chmur. Zróżnicowanie skali zabudowy w jej kontekście jest zjawiskiem wręcz pożądanym. Wysokie wieżowce mieszkaniowo – biurowe, niższe szkoły, muzea, czy szpitale pozwalają tworzyć miasto zróżnicowane, zaskakujące. Chakrabarti uważa, że dzisiejszy paradygmat architektoniczny, dążący do planowania zabudowy spójnej pod względem wysokości i stylu nie jest dobrym rozwiązaniem dla rozwoju miast zrównoważonych. „Luki” między drapaczami chmur zapewniają także dostęp do światła słonecznego i powietrza, poprawiając znacznie komfort przebywania w mieście. Jest to zaletą również z ekonomicznego punktu widzenia – może mieć wpływ na popyt na miejsca usługowe takie jak kawiarnie, czy restauracje dysponujące tymi „dobrami” i korzystnie wpływać na ich rozwój. Zlokalizowanie części infrastruktury bliżej ziemi pozwala wspierać nieduże przedsiębiorstwa usługowe znajdujące się na poziomie ulicy, łatwo dostępne dla przechodniów.

Dobra gęstość

Paryż i Barcelona są uważane za przykład „dobrej” – służącej środowisku i mieszkańcom – gęstej zabudowy miejskiej. Warto jednak mieć na uwadze, że ich obecny kształt nie jest owocem szczegółowych planów zagospodarowania terenu. Są raczej produktem na miarę technologii i potrzeb swojej epoki.

Miasta te powstawały w czasach, gdy ze względów technologicznych i populacyjnych budowano nisko i gęsto, nie są doskonałym zobrazowaniem współczesnych pomysłów. Mimo tego stanowią dowód, że w gęstej zabudowie da się stworzyć zrównoważone, dobrze zorganizowane sąsiedztwo, z bezproblemowym dostępem do komunikacji miejskiej i infrastruktury rowerowej, dodatkowo sprzyjające ruchowi pieszych, zapewniające też bliskość zieleni miejskiej. Wpisuje się to także w założenie podkreślania historii tkanki miejskiej, eksponowania starszej zabudowy, łączenia jej z nowoczesnymi formami i funkcjami. Oczywiście to, co w dzisiejszych czasach uznawane jest za zalety, kiedyś określano jako mankament gęstej zabudowy Barcelony i Paryża. Choćby poprzez podatność gęstych dzielnic na rozprzestrzenianie się epidemii, czy pożarów. Również ograniczony dostęp do światła w niżej położonych mieszkaniach oraz idąca za brakiem światła wilgoć. Stopień naświetlenia mieszkań w starszej zabudowie tych miast dzielił społeczeństwo i doskonale odzwierciedlał status społeczny ich mieszkańców – im ciemniej, tym niższy status.


źródło: "A Contry of Cities..."/Vishaan Chakrabarti 

Dziś urbaniści mówią o „demokratyzacji wieżowca” - nie jest już zarezerwowany dla bogatych dzielnic, przestał być jedynie atrybutem biznesu. Dzisiejszy wieżowiec to budynek wielofunkcyjny, mieszczący pod jednym dachem biura, mieszkania, lokale usługowe. Wielofunkcyjny wieżowiec pozwala zmniejszyć powierzchnię przedmieść, liczbę samochodów, zapewnia swoim mieszkańcom lepszy dostęp do „dobrodziejstw śródmieścia”.

Nie należy jednak pomijać wciąż aktualnego wyścigu o miano najwyższego budynku świata oraz zjawiska budowania wieżowców – ikon o spektakularnej formie, które stają się symbolami miast oraz prestiżu ich właścicieli.

Hyperdensity to logiczna idea. Zrównoważone środowisko życia ludzi to sprawa bezcenna, podobnie jak zdrowsze środowisko naturalne. Budowania w górę nie jesteśmy w stanie uniknąć. Dlaczego zatem nie budować w górę z sensem?